Kanker: van taboe en angst naar optimisme

Steeds meer mensen genezen van kanker of leven er nog jaren mee. Toch lijkt kanker nog steeds met een taboe omgeven. Hoe komt dit? Wat zou er moeten worden gedaan om dit te normaliseren?

Door Hilde Buiting 

In Nederland wordt één op de twee personen ergens in zijn of haar leven geconfronteerd met de diagnose kanker. Ook als je zelf geen kanker hebt (gehad), ken je in je naaste omgeving ongetwijfeld mensen die kanker hebben, van kanker zijn genezen of hieraan zijn overleden.

Chronische ziekte

Dat verschillende zorg- en beleidsinstellingen kanker tegenwoordig bestempelen als een chronische ziekte, lijkt behulpzaam. In alle ziektefases krijgen patiënten tenslotte zorg en behandeling of worden zij na hun genezing nog jarenlang gevolgd. In de ziektefase waarbij patiënten een niet meer te genezen vorm van kanker hebben, zijn de behandelingen de afgelopen jaren zó verbeterd dat zij soms nog tientallen jaren kunnen leven.

Met deze transitie lijkt het dus logisch dat kanker meer wordt genormaliseerd in ons dagelijks leven, zoals dat bij andere chronische ziektes ook gebruikelijk is. Normaliseren heeft veel voordelen. Het betekent niet dat je de persoon met kanker niet serieus neemt. Het heeft vaak juist een tegenovergesteld effect. Zowel de patiënt, zijn/haar omgeving, en de professionele werkomgeving kunnen wanneer alles bespreekbaar is hier eigenlijk enkel hun profijt mee doen.

Angst­aan­ja­gend

Veel oncologie patiënten voelen zich geïsoleerd omdat kanker nog steeds als iets angstaanjagends wordt gezien. Het gevoel waar mensen die kanker hebben mee belast zijn, lijkt door de omgeving niet altijd even goed te worden herkend. Hun benadering van de ziekte kan daarmee juist een afstand creëren en daarmee een nog grotere eenzaamheid. Het gevolg is dat zowel de patiënt als de zorgverlener/naaste omgeving niet goed meer weet hoe te reageren. Op de momenten dat menselijke verbinding voor patiënten zo belangrijk en van meerwaarde is, ontbreekt er iets.

De heftige emoties die vaak met het hebben van kanker samengaan, lijken net als de emoties bij rouw of andere vormen van diep verdriet als hier niet goed op wordt gereageerd soms tot enkel groter verdriet of eenzaamheid te resulteren.

Optimisme

Wat kun je hieraan doen om dat angstaanjagende gevoel dat er bij kanker aanwezig is weg te nemen waardoor eenzaamheid minder aanwezig hoeft te zijn en het taboe te doorbreken is?

Dat een optimistische mindset hiervoor belangrijk lijkt, is in verschillende studies aan getoond. Het is voor de patiënt een kunst en kracht om kwetsbaarheid te blijven tonen als de omgeving een negatieve of teleurstellende reactie laat zien.

Inloophuizen voor kanker (ipso.nl) zijn vaak een goed voorbeeld van omgevingen waar er sprake is van een optimistische, nog niet verharde sfeer. De relatieve anonimiteit in deze huizen kan gelijktijdig zorgen voor een ontspannen gesprek. Er wordt in deze huizen niet vooraf een stempel gegeven aan de ‘eenzame’, ‘zieke’ of ‘gezonde’ persoon: Tezamen is het vaak een warme verzameling van mensen.

Zorg­ver­le­ner

Wanneer je als zorgverlener in staat bent om een positieve mindset bij een patiënt te bewerkstelligen, kan dit veel voordelen bieden.

Het gebruik van de juiste woorden is hierbij allereerst belangrijk. Zo blijken vele patiënten, ook als zij een uitgezaaide vorm van kanker hebben, liever als een ‘chronische’ dan als ‘palliatieve’ patiënt te worden benaderd.² Het positieve effect dat deze woorden kunnen hebben, moet niet worden onderschat: Ze kunnen voor ontspanning zorgen en die afname van stress kan een positief effect op ervaren welzijn hebben.

En, niet onbelangrijk: dit kan eveneens een positief effect hebben op genezing of het terugdringen van de kanker omdat het immuunsysteem hierdoor beter te activeren is.

Normaliseren van kanker door een ander gebruik van woorden waardoor patiënten hun ziekte anders gaan ervaren (wat binnen beleidsinstellingen dus al veel meer wordt gebruikt), lijkt dus positieve effecten te hebben. Naast het feit dat hiermee het angstaanjagende waarmee kanker wordt omringd lijkt te worden weggenomen, kan het tevens een positief effect op welzijn hebben.

Ook de beweeg- en yoga interventies voor oncologiepatiënten kunnen bijdragen aan de normalisering van kanker. Het feit dat ogenschijnlijk voor iedereen toegankelijke activiteiten zoals sport en yoga dit effect kunnen bewerkstelligen, lijken hiervoor verantwoordelijk.

Streef dus een zorgbenadering na waar chroniciteit voorop staat. Daarmee wordt kanker steeds meer onderdeel van het ‘gewone’ leven, wat het taboe verkleint.

Referenties

1. Keirse M. Helpen bij verlies en verdriet: Lannoo 2017.