De investerings- en exploitatielast van ziekenhuizen gaat blijvend omhoog bij bredere inzet van artificiële intelligentie (AI). Wil AI haar potentie waar kunnen maken, dan is er structureel financiële ruimte nodig. Dat bepleiten de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en de Nederlandse Federatie van Universitair medische centra (NFU) in de position paper ‘AI in de zorg – versneld en verantwoord opschalen’.
De NVZ en NFU zijn ervan overtuigd dat AI van grote meerwaarde heeft voor de Nederlandse zorg, zo komt uit de position paper naar voren. AI kan de efficiëntie verhogen en daarmee zorgcapaciteit vergroten. De twee brancheverenigingen denken hierbij aan het automatiseren van administratieve taken en het optimaliseren van planning en logistiek. Maar AI kan ook diagnostiek verbeteren, gepersonaliseerde behandelingen ondersteunen en de communicatie met de patiënt voor, tijdens en na de behandeling verbeteren.
Geen financiële ruimte
Voor het zover is, zijn er nog wel een aantal flinke hobbels te nemen. Karige ziekenhuisfinanciën is er daar één van. “Inzet van AI vraagt om het ‘AI-ready’ maken van zorgorganisaties”, schrijven de twee brancheorganisaties. “Daarnaast zijn er kosten die samenhangen met ontwikkeling of aanschaf, validatie, implementatie, beheer, onderhoud en gebruik van AI-toepassingen. Ziekenhuizen missen momenteel de financiële ruimte om dat mogelijk te maken.”
Dat AI werk wegneemt betekent volgens de opstellers niet dat we ons rijk kunnen rekenen: “Inzet van AI biedt mogelijkheden tot capaciteitsvergroting. Deze laten zich echter niet per se direct vertalen in kostenbesparingen.”
Responsible AI
Naast financiële hindernissen zitten ook de regels bredere toepassing van AI in de weg. Innovatie wordt nu belemmerd door een veelheid van nationale en internationale wet- en regelgeving, in combinatie met een gebrek aan duiding en samenhang, aldus de NVZ en NFU. Zij pleiten daarom voor “makkelijk interpreteer- en toepasbare wet- en regelgeving”. In het verlengde hiervan moeten er ook vuistregels voor ‘responsible AI’ komen: “Er is behoefte aan een eenduidig en praktisch hanteerbaar ethisch kader voor verantwoord gebruik om daarmee zowel bij de patiënt als bij de zorgprofessional vertrouwen te creëren en te behouden.”
Gezondheidsdata-infrastructuur
Technische obstakels voor de verdere uitrol van AI in de zorg zijn er ook. “Hoogwaardige, toegankelijke en goed gestructureerde data is essentieel voor de ontwikkeling, validatie en toepassing van AI”, aldus de NVZ n NFU. Aan de beschikbaarheid en standaardisatie van data schort het in de zorg nog altijd. Daarnaast zijn er verbeterde data-infrastructuren nodig. Een nationale gezondheidsdata-infrastructuur die de uitwisseling en hergebruik van data faciliteert is volgens de NVZ en NFU cruciaal. Programma’s zoals het Landelijk Dekkend Netwerk (LDN) – gefaciliteerd door initiatieven als CumuluZ en Health-RI – zijn een stap in de goede richting.
Gedeelde ambities
Om één en ander in gang te zetten, willen de NVZ en NFU met de andere betrokken partijen een werkagenda opstellen. Onder de betrokken partijen zijn in ieder geval het ministerie van VWS en de zorgverzekeraars. De twee verenigingen denken in ieder geval minister Agema van VWS aan hun zijde te vinden. Zij presenteerde onlangs plannen waarin AI zonder voorbehoud wordt aangemerkt als oplossing voor grote problemen in de zorg als personeelstekort en capaciteitsgebrek.
“De ambities van de minister van VWS en de visie van de sector hoe AI de zorg kan transformeren om zo belangrijke uitdagingen te adresseren gaan hand in hand”, concluderen de NVZ en NFU. Of de minister daarmee ook met geld over de brug komt, zoals de beide brancheverenigingen willen, moet nog blijken.
