Toezichthoudende instanties moeten sneller kunnen reageren op problemen op de markt voor zorg-ICT. ACM, NZa en het Zorginstituut willen hiertoe samen met de IGJ-een ‘signaleringstafel’ opzetten. Dit is één van de maatregelen die de instanties aandragen om de markt voor zorg-ICT beter te laten functioneren. Daarnaast willen ze de gezamenlijke inkoop van ICT, vraagarticulatie en het bestuurlijke kennisniveau stimuleren.
De zorg-ICT-markt kent de nodige onvolkomenheden, constateerde het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) in 2022 in het Actieplan Zorg-ICT-markt. Door het ontbreken van voldoende open en eerlijke concurrentie, zijn zorgaanbieders overgeleverd aan de IT-leveranciers. Dit kan leiden tot té hoge prijzen, kwalitatief mindere producten en diensten en een gebrek aan innovatie. Daarmee kan gemankeerde zorg-ict-markt volgens VWS worden aangemerkt als één van de redenen voor de gebrekkige elektronische gegevensuitwisseling en databeschikbaarheid in de zorg.
Vendor lock-in
Autoriteit Consument & Markt (ACM), de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en het Zorginstituut Nederland komen in rapport ‘Sturing op kwaliteit en betaalbaarheid zorg-ict’ tot eenzelfde conclusie. Als belangrijkste knelpunten noemen de drie vendor lock-in en marktmacht van de ict-leveranciers. Ook zien ze internationale toetredingsdrempels voor ict-leveranciers. Aan de vraagzijde zien ACM, NZa en Zorginstituut onbekendheid met (zorg-)ict en gebrekkige vraagarticulatie. Zorgaanbieders worden tevens gehinderd door hoge implementatiekosten in combinatie met geringe financiële slagkracht.
Aan de proceskant zien ACM, NZa en het Zorginstituut een gebrek aan regulering en toezicht op zorg-ict als ook onvolwassen standaarden en een dito standaardisatieproces.
Kennisniveau
In de verkenning reiken de drie instanties het ministerie van VWS verschillende interventies aan die zowel de marktdynamiek als de kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg-ict moeten verbeteren. Allereerst willen de drie het kennisniveau bij bestuurders en zorgverleners verhogen. Alleen dan kunnen zorgaanbieders hun problemen en wensen goed verwoorden en zijn ze in staat om bij de inkoop van IT gezamenlijk op te trekken. Kennis is ook onontbeerlijk om het gesprek over de ontwikkeling van standaarden te voeren.
Signaleringstafel
Om problemen rond zorg-ICT vroegtijdig op te pakken, moet er een signaleringstafel komen, bestaande uit de ACM, de IGJ, de NZa en het Zorginstituut. Deze signalen dienen als input voor mogelijke interventies op zowel korte als lange termijn.
Landelijke planning
In het verlengde van vraagbundeling door zorgaanbieders moeten uitvoeringsorganisaties een duidelijke landelijke planning op het gebied van ict-eisen opstellen. Dit geeft ict-leveranciers rust, duidelijkheid en prioritering. Ook op het gebied van standaardisering is gelijkgerichtheid van belang. Nu nog houden verschillende organisaties zich bezig met de ontwikkeling van standaarden. In de toekomst kan dit het best worden gedaan door een landelijk test- en validatieplatform, dat nauw aansluit bij het wetgevende kader van de European Health Dataspace (EHDS).
Internationale standaarden
Op de lange termijn is het zaak om volledig aan te sluiten bij open internationale standaarden. Deze maatregel moet de toetredingsdrempels verlagen voor buitenlandse aanbieders. Dit bevordert de concurrentie, wat gunstig is voor de prijs en kwaliteit van zorg-ict producten.
Haalbaarheid
Pas als dit onvoldoende soelaas biedt, kan VWS kiezen voor aanscherping van het toezicht op de zorg-ICT-markt en criteria rond kwaliteit, betaalbaarheid en continuïteit van levering van zorg-ICT dwingend opleggen. Zover is het nog lang niet. In de verkenning geven ACM, NZa en Zorginstituut aan dat VWS zich nu eerst mag buigen over de vraag welke maatregelen ze haalbaar acht en of er eventueel onbedoelde neveneffecten optreden.
