Jaarlijks hebben meer dan een half miljoen Nederlanders soa-zorg nodig. ZIZ-SOA zorg versnelt de diagnostiek en behandeling door het zorgpad anders in te richten. Oprichter Bas Mourik, arts-microbioloog, wint met dit schaalbare concept de Utrechtse voorronde van de Zorginnovatieprijs 2025 en is daarmee de zevende finalist van de acht.
Dat moet sneller kunnen, dacht Mourik, toen hij tijdens zijn specialisatie tot arts-microbioloog in een laboratorium zag hoe diagnostiek tot stand kwam. “Maar alleen een apparaat dat binnen dertig minuten een uitslag geeft, is niet genoeg. Om patiënten echt snel te helpen, is een compleet nieuw zorgpad nodig: een online consult, een open inlooplocatie en directe diagnostiek, counseling en behandeling.”
Online consult
Mourik werkte zijn ideeën uit in het project ZIZ-SOA zorg, waarbij ZIZ staat voor Zinnige Infectie Zorg. Mensen die willen weten of ze een soa hebben opgelopen, starten online een gratis consult. Daaruit rolt een advies volgens de NHG-richtlijn. Bijvoorbeeld: laat je testen op chlamydia en gonorroe. Het advies vermeldt ook de procentuele kans op de genoemde geslachtsziekte(n) op basis van een zelfontwikkeld machine-learning-algoritme. Na online betaling kunnen patiënten zonder afspraak, als ze willen dezelfde dag nog, een kliniek van ZIZ in Den Haag of Utrecht binnenlopen.
Meteen behandeling
“Daar scan je de QR-code die je in je e-mail hebt ontvangen”, schetst Mourik de gang van zaken. “Je krijgt een potje voor urine of een buisje voor je uitstrijkje. Zo nodig wordt er ook bloed afgenomen. Binnen maximaal anderhalf uur heb je de uitslag al. We kijken momenteel of dat nog sneller kan, binnen twintig minuten.”
Bij een positieve test wordt direct de benodigde behandeling gegeven en een sociaal verpleegkundige geeft advies. Dat kan bijvoorbeeld gaan over partnerwaarschuwing of het voorkomen van een nieuwe soa. Wie niet naar een kliniek kan of wil komen, kan thuis een testkit laten bezorgen.
Lage drempel
Het nieuwe zorgpad heeft meer voordelen dan alleen tijdswinst. Mourik legt uit: “Veel mensen vinden het ongemakkelijk om uitgebreid over hun seksleven te praten met de huisarts. Ons online consult vervangt deze indicatiestelling door de huisarts, wat de drempel lager maakt. Ook werken we zo discreet mogelijk. Zo hebben de klinieken individuele wachthokjes. Als je even moet wachten op bloedprikken, een gesprek met de verpleegkundige of de behandeling, wil je immers niet in een wachtkamer zitten waar iedereen elkaar aankijkt. Of waar je buurvrouw ieder moment binnen kan wandelen.”
“Je hoeft bij ons ook geen intieme vragen te beantwoorden. Dat heb je thuis al gedaan, tijdens het online consult. Daar heb je ook aangegeven of je met de sociaal verpleegkundige wilt praten over bijvoorbeeld anticonceptie, zwangerschap of seks tegen je zin. Alleen als jij dat goedvindt, sturen we een informatiebrief naar de huisarts.”
Eigen risico
Elke huisarts in de regio bespaart dankzij ZIZ-SOA zorg een volledige werkdag per jaar. Meerdere praktijken verwijzen actief naar door naar ZIZ-SOA zorg. Daarnaast is het nieuwe zorgpad goedkoper voor patiënten. “De meeste mensen zijn voor soa-zorg aangewezen op hun huisarts”, zegt Mourik. “Het consult valt weliswaar onder de basisverzekering, maar de diagnostiek niet. De kosten daarvoor moet de patiënt zelf ophoesten uit het eigen risico. Vooral jonge, gezonde mensen met een intact eigen risico doen een beroep op soa-zorg. Zij betalen uit hun eigen risico zo’n honderd euro voor de test en behandeling. Met extra tests voor hiv of syfilis kan dat bedrag oplopen tot meer dan het dubbele. Veel mensen kunnen dat niet zomaar betalen.”
Om soa-zorg betaalbaar te houden, heeft ZIZ-SOA zorg samen met verzekeraar CZ een alternatieve betaaltitel ontwikkeld, gebaseerd op integrale bekostiging. Patiënten betalen een vast bedrag voor het online-advies, de behandeling, counseling en eventuele extra testen of doorverwijzing. Voor mensen met bijvoorbeeld chlamydia of gonorroe is die prijs 36 euro. De zorgverzekeraar legt daar 25 euro bij, buiten het eigen risico om. Na goedkeuring van de NZa zijn alle verzekeraars inmiddels aangesloten. Ook zij besparen kosten met dit nieuwe model.
De weg naar zelfstandigheid
ZIZ-SOA zorg werkt momenteel nog onder de vlag van het LUMC, dat de patiëntendossiers beheert en de declaraties bij de zorgverzekeraars regelt. Omdat het LUMC geen plannen heeft om zelf grootschalige eerstelijns soa-zorg te bieden, is volledige zelfstandigheid noodzakelijk. “Die stap zetten we dit jaar nog”, vertelt Mourik. “Daarvoor moeten we onze eigen zorgsystemen opzetten en voldoen aan strenge certificeringseisen. Dat is complex en kostbaar. Als we de Zorginnovatieprijs winnen, gaat het bedrag op aan deze investeringen.”
Veel zorginnovaties komen vanwege de complexiteit en hoge kosten niet verder dan de pilotfase. “Dat wilden wij voorkomen”, aldus Mourik. “Daarom hebben we in 2024 al de tweede locatie geopend, slechts twee jaar na opening van de kliniek in Den Haag. Zo tonen we onze schaalbaarheid aan. Ons uiteindelijk doel is een landelijk netwerk van locaties.”
Ook andere zorgpaden
Maar de ambities reiken verder. “Ongeveer 70 procent van de klinische beslissingen is gebaseerd op laboratoriumdiagnostiek”, zegt Mourik. “Ons zorgconcept is daarom ook relevant voor andere zorgpaden waarbij snelle diagnostiek meerwaarde heeft, zoals urineweginfecties of hiv-zorg. Ook bij een nieuwe pandemie zou een netwerk van locaties waar je snel getest wordt en direct een uitslag krijgt, zinvol zijn. Soa-zorg is voor ZIZ een ideale eerste stap, omdat het een geprotocolleerd zorgpad is met duidelijke richtlijnen en een grote, digitaal vaardige doelgroep. Maar het is voor ons niet meer dan een beginpunt: van hieruit bouwen we verder.”
Zorginnovatie.nl reikt in 2025 voor de tiende keer de Nationale Zorginnovatieprijs uit voor de meest vernieuwende zorginnovatie in de opschalingsfase. Deelnemers maken kans op de vakjuryprijs ter waarde van 10.000 euro en op de publieksprijs ter waarde van 5.000 euro. De acht finalisten pitchen tijdens het Health Valley Event op 13 maart 2025 hun zorginnovatie voor een deskundige vakjury. De winnaars worden op 9 april bekendgemaakt tijdens Zorg & ict, onderdeel van Dutch Health Week.
