Generieke functies vormen de randvoorwaarden om gegevensuitwisseling in de zorg landelijk mogelijk te maken. VWS-programmamanager Carlo Koch vertelt over de stand van zaken. “De eerste gegevens kunnen eind dit jaar landelijk worden uitgewisseld.”
Eind 2025 moet de basis voor landelijke gegevensuitwisseling tussen zorgaanbieders geregeld zijn. Dat geldt voor de vijf geprioriteerde gegevensuitwisselingen uit de Wegiz. Die uitwisselingen moeten betrouwbaar, veilig en landelijk interoperabel kunnen plaatsvinden. “Dat gaat lukken, we liggen op koers”, zegt Carlo Koch, programmamanager van het VWS-programma Implementatie generieke functies.
“De generieke functies worden dit jaar beproefd, waarna verdere implementatie volgt en landelijke gegevensuitwisseling mogelijk wordt. Maar stel je daarbij zeker geen big bang voor waarbij de hele zorg in één klap overgaat. Daarvoor is het zorgveld te divers en is te veel maatwerk nodig.”
Zes noodzakelijke generieke functies
Het Informatieberaad Zorg heeft ervoor gekozen te starten met zes noodzakelijke generieke functies. Zes sets dus van afspraken, standaarden en voorzieningen. Koch: “Dat zijn allereerst Identificatie en Authenticatie, ofwel: wie logt in en ben je wie je zegt dat je bent? Dan is er Autorisatie, dat gaat over de vraag: welke gegevens mag jij inzien? De generieke functies Lokalisatie en Adressering regelen waar de gegevens staan en hoe je daar zo effectief en efficiënt mogelijk bij komt. Ook is er de belangrijke generieke functie Toestemming. De patiënt moet toestemming hebben gegeven voor het delen van gegevens over zijn gezondheid.
Gaandeweg is volgens hem Logging als zevende generieke functie toegevoegd. “Hiermee gaan we regelen dat gecontroleerd kan worden wie de patiëntengegevens heeft ingezien. We maken ook daarbij gebruik van bestaande NEN-normen.”
Metafoor
Om de rol van generieke functies simpel uit te leggen, gebruikt hij vaak een metafoor. Voor landelijke gegevensuitwisseling is een landelijk dekkend netwerk van infrastructuren nodig. Dat kun je zien als het asfalt. “Met de generieke functies regelen wij de bewegwijzering, de verkeersregels en wie überhaupt de weg op mag. De noodzakelijke randvoorwaarden voor veilig verkeer.”
De meerwaarde zit ‘m volgens Koch in wat daarmee mogelijk is: dat vrachtwagens met inhoud over die weg gaan rijden. Ofwel, dat gegevens landelijk tussen zorgaanbieders uitgewisseld worden.
Fasering programma
De eerste twee fases van het VWS-programma zijn afgerond. “We hebben eerst een analyse uitgevoerd om te weten wat er precies nodig is. In de tweede fase zijn de inrichtingskeuzes gemaakt, ook deze fase is al achter de rug. De zes generieke functies begonnen in een verschillend stadium van volwassenheid. Identificatie, Authenticatie en Toestemming waren bijvoorbeeld al in verder in de ontwikkeling.”
Koch legt uit dat er al meerdere (deel)oplossingen voor gegevensuitwisseling bestonden. Maar die waren sectoraal of regionaal en niet landelijk interoperabel. “We hebben ervoor gekozen om bestaande deeloplossingen zoveel mogelijk te koppelen. Bij voorkeur maak je gebruik van wat er al is. Maar uiteraard moesten er ook nieuwe componenten gebouwd worden. Ook dat is grotendeels afgerond.”
Testen in PoC’s en pilots
“Op dit moment bevinden we ons in de fase van technische proof of concepts. We beproeven samen met ICT-leveranciers en zorgaanbieders of de technische architectuurinrichting werkt. Deze PoC’s lopen voornamelijk in Q1 en Q2 van dit jaar. Na het testen en finetunen van de uitkomsten van de PoC’s volgen de pilots.”
VWS ziet pilots als een gecontroleerde livegang, waarin zorgaanbieders daadwerkelijk gegevens gaan uitwisselen. Ze zijn niet tijdelijk, maar een eerste, afgebakende stap in blijvende implementatie. “Enkele pilots lopen al en de verwachting is dat in het tweede deel van dit kalenderjaar het merendeel van de pilots loopt. Eind van dit jaar hebben we zowel technisch, als functioneel de werking van de generieke functies beproefd.”
Governance, beheer en NEN
Wat betreft governance en beheer is gekeken welke partijen bijvoorbeeld nieuwe technische componenten in beheer moeten gaan nemen. Sommige afspraken zijn al ingevoerd. “Voor vrijwel alle generieke functies is ook een NEN-normeringstraject gestart”, aldus Koch. “De meeste daarvan zitten al (bijna) in de consultatiefase. Deze normen geven een houvast voor partijen in de markt. De benodigde normering voor landelijke gegevensuitwisseling is naar verwachting dit jaar klaar.”
Implementatie
2025 staat in het teken van het beproeven van de uitgewerkte generieke functies. ICT-leveranciers, koepelorganisaties en grotere zorgaanbieders zijn betrokken in werkgroepen. Maar Koch benadrukt dat iedereen via de website en GitHub op de hoogte kan blijven en inbreng kan leveren.
“Nu de PoC’s en pilots vorderen, is de boodschap voor het zorgveld: we komen eraan. In 2026 zullen we ook bij jou op de deur komen kloppen, omdat we dan volledig gaan opschalen. Hiervoor is al een implementatietraject vastgesteld en de eerste concrete communicatie daarover volgt in Q2.”
Informatiepakket
Om ervoor te zorgen dat iedereen zich goed kan voorbereiden, werkt VWS bijvoorbeeld aan een informatiepakket. Dat zal duidelijk uitleggen: waar moet je rekening mee houden, wat is er nodig. Het pakket wordt op tijd aangeleverd voor de budgettaire planning voor 2026, zodat zorgaanbieders zich tijdig kunnen voorbereiden.
Wat levert het op
Voor wie zich afvraagt wat deze exercitie gaat opleveren, legt Koch het nog maar eens duidelijk uit. “Het is misschien een open deur, maar alle VWS-programma’s die nu lopen om digitale gegevensuitwisseling landelijk mogelijk te maken, zorgen voor kwalitatief goede, toegankelijke zorg voor iedereen. Snelle, betrouwbare en veilige beschikbaarheid van gegevens draagt bij aan de kwaliteit van zorg. Een bijkomend pluspunt is vermindering van administratieve lasten en het voorkomen van onnodig werk als dubbele onderzoeken.”
Carlo Koch verzorgt tijdens Zorg & ict op 9 april om 13.00 uur in het Theater Samen werken aan databeschikbaarheid een sessie over de implementatie van generieke functies voor data-uitwisseling. Registreer je voor Zorg & ict en woon de sessie gratis bij.
