De zogeheten ‘sluisprocedure’ voor nieuwe medicijnen heeft in zes jaar ruim één miljard euro bespaard. Ook heeft het instrument bijna achtduizend extra gezonde levensjaren opgeleverd. Dat is de conclusie van Equalis in een onderzoek in opdracht van het Zorginstituut.
Door Gregor Hofstede
De sluisprocedure houdt Europees erkende medicijnen tijdelijk uit het basispakket. Hierdoor ontstaat er ruimte om de effectiviteit te beoordelen en over de prijs te onderhandelen. Zodoende worden nieuwe medicijnen kosteneffectief en betaalbaar. Dit is met name van belang omdat die dure, nieuwe medicijnen een zware financiële wissel op het basispakket trekken. Door te onderhandelen moeten de prijzen van die medicijnen dalen. Zo blijft het basispakket betaalbaar en hoeven de premies niet omhoog.
Onderzoek
Equalis heeft de effectiviteit van de sluis onderzocht in opdracht van het Zorginstituut. Het Zorginstituut adviseert het VWS over wat in het basispakket moet komen en medicijnen in de sluisprocedure. Het onderzoeksbureau onderzocht de effecten van de periode tussen 2015 en 2021. In deze perioden zijn zestig geneesmiddel-indicatie combinaties beoordeeld. Equalis vergeleek de gemiste voordelen als de medicijnen direct beschikbaar waren met de kostenvoordelen en gezondheidsvoordelen die de sluis oplevert. De gewonnen of verloren zorg wordt uitgedrukt in extra gezonde levensjaren.
‘Hartverscheurend’
Op de korte termijn heeft de sluis negatieve effecten aangezien medicijnen niet of later beschikbaar zijn. “Wij realiseren ons dat het voor individuele patiënten hartverscheurend is dat ze langer moeten wachten op nieuwe geneesmiddelen,” vertelt bestuurder Sjaak Wijma van het Zorginstituut. “Daarom blijven wij fabrikanten van geneesmiddelen oproepen om hun maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen en redelijke prijzen te vragen.”
Verdringingseffect
Het voordeel op de lange termijn is dat de nieuwe medicijnen en daarmee de totale zorg betaalbaar blijven. Door nieuwe medicijnen aan het basispakket toe te voegen is er minder budget over voor andere medicijnen. Dit noemen de onderzoekers het verdringingseffect. Omdat de sluismedicijnen erg duur zijn is dit verdringingseffect sterk. Door de sluis kunnen de prijzen onderhandeld worden waardoor het verdringingseffect wordt geminimaliseerd.
Extra gezonde levensjaren
Het resultaat van het onderzoek is dat de sluis netto bijna 8.000 extra gezonde levensjaren oplevert en meer dan 1.067 miljoen euro aan kosten bespaart. Zonder de sluis zouden de direct beschikbare medicijnen meer dan 4000 extra gezonde levensjaren opleveren. De sluis zelf leverde meer dan 12.000 extra gezonde levensjaren. Zonder sluis zouden de nieuwe medicijnen een substantieel deel van het basispakket opslokken. Dankzij de sluis blijven de reguliere middelen voor alle patiënten beschikbaar.
De sluisprocedure zorgt ervoor dat op de korte termijn hulpvolle medicijnen niet beschikbaar zijn, maar op de lange termijn leidt dit tot kwalitatief betere en goedkopere zorg. Om de negatieve effecten van de sluis te verminderen vindt de Nederlandse Federatie voor Kankerpatiënten (NFK) dat de sluisprocedure sneller moet.
Forse groei
De sluis werd in 2015 geïntroduceerd door toenmalig minister van VWS Edith Schippers. Een medicijn kan in de sluis geplaatst worden als het meer dan 20 miljoen euro kost om het medicijn in heel Nederland te gebruiken bij één of meer nieuwe indicaties of als het per patiënt per jaar meer dan 50.000 euro kost en het totaal boven de 10 miljoen euro is. Het medicijn komt dan voor elke nieuwe indicatie in de sluis.
Bij de medicijnen in de sluis kijkt het Zorginstituut of het medicijn voldoet aan de stand van de wetenschap en praktijk (SW&P). Als het niet aan de SW&P voldoet, keurt het Zorginstituut het medicijn af. Ook kijkt het Zorginstituut naar de kosteneffectiviteit. Als het medicijn meerwaarde heeft, maar niet kosteneffectief is, gaat de minister met de producent onderhandelen over de prijs.
Het medicijn wordt pas opgenomen in het basispakket als het aan de SW&P voldoet en kosteneffectief is. Op het moment zitten er 45 medicijnen in de sluis. De farmaceutische brancheorganisatie Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG) verwacht dat dit fors gaat toenemen de komende twee jaar.
