Ook in de ggz zijn AI en digitale toepassingen aan een onstuitbare opmars bezig. Tijdens Zorg & ict gaat Ruth Peetoom in op de vraag wat AI voor de ggz kan betekenen. ‘AI kan ons helpen, maar we moeten ons niet rijk rekenen.’
“Bij AI moeten we goed kijken naar wat op korte termijn kan en wat pas op langere termijn mogelijk is”, vindt Ruth Peetoom, voorzitter van de Nederlandse ggz. . Tijdens Zorg & ict spreekt zij op 8 april op de mainstage over de kansen en uitdagingen van AI voor de ggz
Dat doet ze samen met Quirijn Lok, mede-bestuurder en tevens bestuurder van GGZ Westelijk Noord-Brabant. Dat het thema in het bestuur is belegd onder de portefeuille van Quirijn Lok, geeft volgens Peetoom al aan dat het een belangrijk thema is. “Het is goed dat de digitale ontwikkeling op deze manier in het bestuur verankerd is.”
Op de korte termijn verwacht Peetoom veel van AI waar het gaat om administratieve taken. “Het gaat ons helpen bij het verlichten van de administratieve lastendruk, die ook in de ggz echt hoog is. Denk aan het maken van gespreksverslagen, samenvattingen van dossiers, overzichten en periodieke verslagen. Het is fijn dat AI daar een bijdrage aan kan leveren, maar we moeten ons ook niet rijk rekenen. Het helpt, maar het zal het totale probleem niet oplossen.”
Wachtlijsten terugdringen
In het Integraal Zorg en Welzijnsakkoord worden nu afspraken gemaakt over het terugdringen van de wachtlijsten met 100.000. “Het is alle hens aan dek en daar kan AI echt wat aan doen.” Hoewel AI volgens Peetoom een bijdrage kan leveren aan het deels verlichten van de administratieve druk, wijst ze ook op een andere consequentie. “Misschien moeten we ons erbij neerleggen dat je niet alle zorg kunt geven die mensen verwachten. Dat is ook een belangrijke politieke vraag.”
Urgentie beoordelen met AI
De wachtlijsten in de ggz zijn hardnekkig, berichtte de NZa onlangs. Peetoom: “Het probleem van de toegankelijkheid wordt wel aangepakt, maar we zien daarnaast een grote groei van de vraag naar ggz. We behandelen meer mensen, maar omdat het aantal mensen met een zorgvraag toeneemt, verminderen de wachtlijsten niet.”
Toch kan AI in de zorg ook hier wel een rol gaan spelen, denkt Peetoom, bijvoorbeeld in het beoordelen van de urgentie van de hulpvraag of bij bepaalde vormen van zelfzorg. “Ook al heeft dat grenzen. Het gaat over lichtere dingen die je kan aanpakken. Want echte psychiatrische klachten neem je niet weg met een app tijdens de wachttijd.”
Netwerkzorg is de toekomst
In het recent gepubliceerde Toekomstperspectief van de Nederlandse ggz hebben digitalisering en digitale zorg een belangrijke plaats. “Netwerkzorg is de toekomst en daar is digitale zorg een belangrijk onderdeel van. Daar zijn we al volop mee bezig. De sector pakt steeds meer gezamenlijk de handschoenen op.”
Innovaties op het gebied van augmented reality, spraaktechnologie en AI zijn volop in ontwikkeling. Als voorbeeld noemt Peetoom Floortje Scheepers, hoogleraar Innovatie in de ggz in Utrecht. “Zij richt zich op hoe we op een privacy-proof manier kunnen leren van alle data die er zijn. Wij verbinden ons daaraan.” Ook de Alliantie voor Kwaliteit in de ggz (AKWA) is nadrukkelijk bezig met de ontwikkeling van AI en digitale tools.
Brede inkoopcombinaties
Bij alle verschillende initiatieven ziet de Nederlands ggz een taak als brancheorganisatie om initiatieven aan elkaar te verbinden en mensen bij elkaar te brengen. Naast het stimuleren van samenwerkingsverbanden tussen innovatieve partijen en ggz-instellingen, noemt Peetoom ook het opzetten van brede inkoopcombinaties en het gezamenlijk ontwikkelen van producten.
“Wij hebben als branche de ambitie om een large language model te ontwikkelen. Als wij dat laten doen, samen met zorgprofessionals en patiënten, zal misschien het vertrouwen in AI-toepassingen groter worden. Wat er daarbij gebeurt met gegevens, is een extra factor waar we in de ggz alert op zijn.”
Stigma op psychische ziekten
Juist vanwege dat vertrouwen is het belangrijk om goede richtlijnen op te stellen over AI-toepassingen binnen de ggz. Volgens Peetoom speelt AKWA daar een rol in, maar ook Digizo, dat samen met andere zorgpartijen een streng toetsingskader heeft ontwikkeld voor ICT-toepassingen in de ggz. “Naast de mensen die vol enthousiasme hiermee aan de gang zijn gegaan, zijn er aan de andere kant mensen met wat reserves omdat het gaat over het verzamelen van gegevens en privacy. Dat heeft natuurlijk alles te maken met het stigma in de samenleving op psychische ziekten. Dat betekent dat je heel zorgvuldig moet zijn met privacy.”
Hybride zorg
Ook in de ggz is AI de nieuwe realiteit, vindt Peetoom. “Dit is nu eenmaal de wereld waarin we leven, waarin zorg en nieuwe technologie veel meer zijn geïntegreerd. Inmiddels biedt zo’n 95 procent van de grote instellingen al hybride zorg aan. Dat helpt om mensen eerder en meer passend te helpen, ook als zij bijvoorbeeld nog op de wachtlijst staan.”
“Tijdens Zorg & ict zullen we vertellen wat er met AI gebeurt in de brede community die wij zijn. Maar het zal ook gaan over de ethische dilemma’s. Kan AI de behandelaar vervangen? Als er geen behandelaar is omdat we zo’n tekort aan mensen hebben, is er dan een AI-toepassing of een digitale tool om toch te kunnen werken aan je psychische gezondheid?”
In het Toekomstperspectief staat dat in de opleiding AI en digitale toepassingen meer aandacht gaan krijgen. “Als we serieus aan de slag gaan met de combinatie van technologie en zorg, dan moeten zorgprofessionals daar ook mee uit de voeten kunnen”, zegt Peetoom. “En ik ben ervan overtuigd dat dat positieve effecten heeft op de mensen die in de zorg werken: meer werkplezier, minder werkdruk. En dat helpt om mensen te behouden voor de zorg.”
