Een complex systeem als het Nederlandse zorgstelsel kan niet zonder regels. Maar beleidsmakers lijken soms te denken dat iedere vraag of probleem aparte regels behoeft.
Deze regeldrift houdt de huidige verkokering in stand en zorgt er voor dat vitale beginselen als eigen verantwoordelijkheid en wederkerigheid worden weg gevlakt. In het ergste geval worden mensen die niet binnen de beleidsregels vallen helemaal uitgesloten. Dit blijkt duidelijk uit de artikelen over het thema organiseren die in 2023 veel gelezen zijn.
Michelle van Tongerloo ziet als huisarts in Rotterdam dagelijks hoe mensen vastlopen in de zorg. Als columnist en spreker voert ze een verbeten gevecht tegen onrecht, bureaucratie en onverschilligheid. In haar columns doet ze scherp verslag van de wijze waarop daklozen, mensen met psychiatrische problemen, verslaafden en arbeidsmigranten in de knel raken.
Probleem wegduwen
“Neem de bankjes op het Centraal Station”, haalt Van Tongerloo een voorbeeld aan. “Ik weet dat veel van mijn patiënten daar zitten. Ze geven overlast, dus de gemeente haalt de bankjes weg. Dat is natuurlijk geen oplossing. Je kunt die mensen wel van het Centraal Station weren, maar nu zie ik ze weer overal op straat. Je lost het probleem niet op, je duwt het weg.”
Zorgzame buurten
Door de vergrijzende samenleving zal het aantal kwetsbare burgers drastisch toenemen. Volgens zorgeconoom Marcel Canoy is er maar één remedie: ‘zorgzame buurten’. In de zorgzame buurten die Canoy voor ogen staan, kijken burgers meer naar elkaar om en doet de zorg weer waar de sector ooit voor in het leven is geroepen. Dat wil zeggen: een hulpvraag niet automatisch beantwoorden met zorg om daarna te kijken wat de omgeving kan bijdragen, maar precies andersom. De eigen omgeving is het vertrekpunt. Canoy: “Als je begint bij het sociaal domein en wonen en pas de zorg belt bij een complexere onderliggende vraag, dan ben je acht van de tien keer klaar.”
Schotten weghalen
Ziekenhuis Bernhoven heeft de afgelopen jaren ruime ervaring opgedaan met het beteugelen van de zorgvraag. Door veel van wat níet in ziekenhuis hoeft te gebeuren naar elders over te hevelen, nam het zorgvolume met 16 tot 18 procent af. Het geheim achter de Bernhoven-aanpak? “We hebben de professional aan het roer gezet”, aldus medisch directeur en MDL-arts Wink de Boer. “We hebben de schotten weggehaald, zodat mensen konden gaan samenwerken. De boodschap was: iedereen houdt zijn baan en zijn salaris en je mag voortaan betere zorg gaan leveren. Bedenk zelf maar hoe je dat voor je ziet.”
Passende zorg
Maar hoe je het ook wendt of keert, zorgsubstitutie gaat volgens De Boer altijd ergens pijn doen. “Daar moeten we eerlijk over zijn. Als we grote aantallen patiënten met diabetes morgen terugverwijzen naar de huisarts, dan heb je in het ziekenhuis veel minder internisten nodig. Moeten we die dan ontslaan?”
Die puzzel heeft Bernhoven niet goed weten te leggen, erkent De Boer. “Er zijn honderd mensen ontslagen, ieder jaar moet er zeven miljoen aan kosten bespaard worden. Die pijn kwam dus bij de professionals terecht die juist het goede hadden gedaan. Zij ervaren dit als hoogst oneerlijk.” Ook het Integraal Zorgakkoord (IZA) geeft geen antwoord op de vraag wie uiteindelijk de rekening van passende zorg betaalt, waarschuwt De Boer.
Specialist kijkt door eigen koker
Vanuit patiëntperspectief betekent passende zorg natuurlijk iets anders dan de beleidsmakers voor ogen staat. Iemand die ernstig ziek is wil gewoon de best denkbare behandeling. Hoe lastig de zoektocht naar een optimale behandeling is, leert het verhaal van kankerpatiënt en patient advocate Harry Verbunt. “Als je geen patiënt bent, lijkt het een redelijk goed georganiseerd systeem. Nu ik patiënt ben, merk ik pas hoeveel er nog verkokerd is. En dat veroorzaakt veel onnodige kosten.”
Eenmaal in behandeling treedt er volgens Verbunt een ander soort verkokering op. Geen organisatorische, maar klinische verkokering. “Er wordt niet gekeken naar jou als mens van top tot teen. Een specialist kijkt alleen naar zijn eigen stukje.”
Palliatieve zorg
De holistische zorg die Verbunt bepleit, omvat wat het centrum voor palliatieve zorg Carend betreft beslist ook de laatste levensfase. Palliatieve zorg is vaak nog onvoldoende verankerd in het klinische traject. Dat komt vaak door gebrekkig begrip en verouderde regels.
De nieuwe richtlijn Zorg in de stervensfase die begin november werd gepresenteerd, moet hier verandering in brengen. De nieuwe versie van de richtlijn is tien keer zo dik als de vorige uit 2010. Er is meer aandacht voor culturele, psychosociale en spirituele aspecten van het sterven. En veel meer literatuur om naar te verwijzen.
De Top 5 van best gelezen artikelen in 2023 over het thema Organiseren:
