Via PharmaSwap kunnen apothekers medicijnen kopen en verkopen bij hun collega’s. Dit voorkomt steeds meer medicijnverspilling. Nu de werkwijze binnen de wet- en regelgeving valt en niet meer onder een gedoogconstructie van de IGJ, sluiten steeds meer apothekers zich aan. En kijken de initiatiefnemers voorzichtig over de grens.
Het verhaal van 
PharmaSwap begint in 2017. Apothekers Jelmer Faber en Piter Oosterhof bedenken in een café in Amsterdam dat ze iets willen gaan doen aan de grote hoeveelheid medicijnen die per apotheek in de ‘blauwe ton’ voor geneesmiddel-afval, verdwijnt.
Jelmer Faber, die een ‘greentalk’ houdt tijdens duurzaamheidscongres Heel de Zorg: “We verzonnen ter plekke dat we daar maar eens een marktplaats voor moesten gaan maken. Waarom zou een apotheker in Amsterdam iets weggooien dat zijn collega in Groningen nog kan gebruiken?”
Die marktplaats komt er. Een apotheker kan nu op PharmaSwap een verpakking met medicijnen aanmelden en er kenmerken aan toevoegen als registratienummer en houdbaarheidsdatum, verpakkingsgrootte en de verkoopprijs. Een aangesloten apotheker die het medicijn nodig heeft, kan het kopen. Het gaat hierbij alleen om medicijnen die tussen de 15 en 25 graden bewaard zijn gebleven in de apotheek en die de expiratiedatum nog niet hebben bereikt.
Apothekers ontzorgen
PharmaSwap houdt hierbij een fee in van 10 procent van de verkoopprijs. Minimaal is dat 15 euro, maximaal 250 euro. Faber: “In ruil daarvoor nemen we de betaling uit handen en het vervoer. Als er een deal is, gaan de e-mails heen en weer met verpakinstructies, pakbonnen en een bericht naar de vervoerder. Dan wordt het pakketje door ons opgehaald en bezorgd. Wij ontzorgen als platform dus de apothekers.
Om het een beetje efficiënt te laten zijn, moeten geneesmiddelen in ieder geval 20 tot 25 euro kosten. “Het is niet zo zinvol (duurzaam) om één pakje van iets dat 10 euro kost van Maastricht naar Groningen te brengen.“
De Duurzame Zorgprofessional
Bij de start van PharmaSwap deelt VWS niet de visie van beide apothekers, dat er een probleem is op het gebied van spillage van goed bewaarde geneesmiddelen. Faber: “Omdat wij wilden bewijzen dat het er wel was, zijn we met twintig apothekers gewoon begonnen. We hebben er enkele verpakkingen op gezet en die werden verkocht. Dus het begin was veelbelovend.”
In de proefperiode die loopt in 2018 wordt rond de 54.000 euro bespaard. Met dat resultaat dingt PharmaSwap in 2019 mee naar de award voor De Duurzame Zorgprofessional. “Die hebben we gewonnen. Als publieksprijs en als juryprijs.”
“Nou is het leuke feit dat deze prijs wordt georganiseerd door de Green Deal Duurzame Zorg en dus door het ministerie van VWS. Toen we de prijs wonnen, konden ze niet meer om ons heen en moesten ze wel toegeven dat de spillage een probleem is.”
Geneesmiddelenwet
Wat PharmaSwap doet, mag aanvankelijk niet volgens de Geneesmiddelenwet. Een apotheek mag niet aan een apotheek verkopen. In het begin kijken VWS en IGJ nog de andere kant op, maar als het platform groeit, moet er juridisch iets geregeld worden.
Faber: “Er is nu een methodiek die geen afkeuring heeft. De IGJ heeft aangeven dat de huidige werkwijze past binnen de wettelijke kaders. De verkopende apotheek neemt nu de recepten van de kopende apotheek over. Het is wat meer werk, maar daar staat zo’n besparing tegenover dat deelnemers die voor lief nemen. Gemiddeld bespaart een apotheker namelijk 30 tot 50 procent op inkoopkosten via PharmaSwap.”
Groothandels
Inmiddels zijn 550 apotheken aangesloten. Dat is ongeveer 25 procent van de markt. Van de honderd poliklinische apotheken zijn er ongeveer zestig aangemeld. “Per 1 januari hebben we verder geprofessionaliseerd en onze organisatie wat strakker neergezet. We zien nu gemiddeld één deal per dag. We verwachten dat we eind maart boven de omzet van vorig jaar zitten.”
“Vorig jaar zijn we ook begonnen met het aansluiten van de groothandels. Niet alleen apotheken hebben spillage. De groothandels zitten ook als klant op het platform. Die kunnen ook hun verpakkingen die de uiterste houdbaarheid naderen daarop aanbieden.”
Duurzame apotheker
De echt duurzame apotheker kijkt als er een recept binnenkort eerst bij PharmaSwap en dan pas bij de groothandel. “Maar dat is natuurlijk lang niet zo geautomatiseerd als je eigen bestelsysteem. Het vraagt wel wat extra effort. Wat we nu vaak zien, is dat apothekers ongeveer een keer per week het platform raadplegen. Dan kijken ze wat interessant voor ze is en dan houden ze het in de gaten. Het zijn extra handelingen. Maar sinds we kunnen communiceren dat het mag van de IGJ zie je wel dat het veel meer gebruikt wordt.”
Het gaat natuurlijk wel twee kanten op. “Je kunt er niet alleen producten op zetten, je moet dan ook af en toe wat kopen. Je kunt niet alleen het probleem hebben, je moet het ook willen oplossen. Als iedereen alleen maar dingen aanbiedt, gebeurt er natuurlijk niet veel. “Don’t be part of the problem, be part of the solution.”
De grens over
Nu het platform in Nederland staat, wil Faber graag de grens over. “De methodiek die we hier hebben, kunnen we zo toepassen in het buitenland. Dat is de toekomst die we in 2023 en 2024 zien. We gaan het niet zelf doen, maar zoeken per land twee of drie enthousiaste apothekers. Ze kunnen ons platform gebruiken. Een probleem hierbij is dat wij als Nederlandse apothekers niet de apotheek markt kennen van andere landen. Hiervoor hebben we echt apothekers uit andere landen nodig die de handschoen willen oppakken. Het vinden van deze apothekers is onze grootste uitdaging.”
