Van alle hoofdpijndossier die de zorg kent, is het oplopende personeelstekort ook in 2023 misschien wel de belangrijkste. Bij ongewijzigd beleid heeft de zorg in 2040 twee miljoen arbeidskrachten nodig om al het werk te verzetten. Nu zijn dat er 1,4 miljoen. Knellen doet het al. Tijd voor innovatieve oplossingen.
Een aantal oplossingen laat zich raden. Betere beloning bijvoorbeeld en verlaging van de werkdruk. Aanpassing van de opleidingen is ook een veelgehoorde suggestie, waardoor professionals breder inzetbaar zijn. In de praktijk voeren veel zorgaanbieders nu al een duurzaam personeelsbeleid, waardoor werknemers langer aan de organisatie verbonden blijven.
VR als wervingstool
Cruciaal onderdeel van effectief HR-beleid in een vergrijzende sector is het aantrekken van vers bloed. Ambulancedienst Witte Kruis begrijpt dat een werkgever potentiële jonge werknemers op een eigentijdse manier moet benaderen. Met Virtual Reality (VR) laat de organisatie voelen hoe het is om op een ambulance te werken. Vanwege het succes wordt de VR-experience nu op allerlei plekken ingezet, van open dagen en beurzen tot op scholen en opleidingen.
Demografische scheefgroei
Hoe pakkend deze vorm van personeelswerving ook is, ze geeft geen antwoord op het probleem van de demografische scheefgroei. De verhouding tussen het aantal werkenden en niet-werkenden wordt door de vergrijzing de komende jaren wezenlijk anders. Hoe hard er ook getrokken wordt aan nieuwe handen aan het bed, op een zeker moment zijn die er gewoon niet meer. De enige oplossing is volgens velen dan ook een fundamenteel andere inrichting van de zorg.
Informele zorg
Coöperatie VGZ probeert als zorgverzekeraar het debat hierover aan te slingeren. Wat VGZ betreft moet er nauwere samenwerking komen tussen formele en informele zorg. Dat klinkt als een noodsprong. In een sector die kampt met een groeiend personeelstekort raken patiënten als vanzelf meer aangewezen op familie en mantelzorg. Maar VGZ gelooft dat er in die informele zorg ook veel innovatiekracht zit. De vraag is hoe die te mobiliseren.
Samen eigenaar
Hedda van Lieshout, directeur en oprichter van de Eigen Kracht Centrale, weet in ieder geval hoe het níet moet. Informele zorgverleners moeten niet louter worden gebruikt om de gaten te vullen die de formele zorg laat vallen. “Het begint niet met een keukentafelgesprek, want dan hebben professionals al het hele plan ingevuld”, aldus Van Lieshout tijdens een VGZ-debatavond in 2023. “Het gaat erom om de betrokkenen samen eigenaar te maken. Dat kan substitutie van 80 procent van de formele zorg mogelijk maken.”
Angst voor broodroof
Bij zulke percentages zijn er natuurlijk professionals die bang zijn voor broodroof. Ondanks het groeiende personeelstekort zitten professionals niet altijd te wachten op samenwerking met mantelzorgers, weet Jan Smelik van Nederland Zorgt voor Elkaar. De informele zorg wordt soms gezien als concurrentie. Smelik noemt het voorbeeld van een Arnhems burgerinitiatief voor een inloopplek. ‘Jullie pikken onze klanten af’, was de reactie van de welzijnsorganisaties.
Roosteren met AI
Naast ruimte voor informele zorg, is technologische innovatie een andere veelgehoorde oplossing voor het personeelstekort in de zorg. Wat digitale ondersteuning vermag, leert het voorbeeld van Sint Anna in Boxmeer. De aanbieder van ouderenzorg ging aan de slag met een AI-tool om de roostering te verbeteren. Maker TONOS belooft een productiviteitswinst van 10 tot 20 procent door een betere, effectievere inzet van personeel.
Geen toverstokje
Voordat Sint Anna daadwerkelijk profijt trok uit de AI-tool moest de organisatie wel eerst leergeld betalen. In eerste instantie werkte het instrument maar matig, wat de scepsis en weerstand onder het personeel voedde. “Die software natuurlijk geen toverstokje”, aldus managing consultant Marcel Kwaijtaal van P5COM, die het implementatie begeleidde. “Zorgorganisaties moeten het systeem heel goed voeden met input en zelf ook logisch na blijven denken. Contextkennis blijft nodig. En zoals voor elk gereedschap geldt: je moet er mee leren werken.”
Verzuim aanpakken
Duurzame inzetbaarheid vergroten, is één van de manieren om het personeelstekort aan te pakken. Veel organisaties doen volgens Lisette Bos wel ‘iets’ met duurzame inzetbaarheid, maar een integrale aanpak om verzuim zoveel mogelijk te voorkomen ontbreekt vaak. “Het onderwerp staat bijvoorbeeld wel ergens in een strategisch document, maar de uitvoering is versnipperd. HR is eigenaar van verzuim, bedrijfsvoering van de processen en leidinggevenden zijn in de praktijk verantwoordelijk. Zij pakken het allemaal anders aan, omdat een duidelijke richting ontbreekt.” Bos geeft dus vijf tips om verzuim structureel aan te pakken.
