Never waste a good crisis. En zo was daar te midden van de covid-crisis plots de Nationale Zorgklas. Dit initiatief moest mensen snel inzetbaar gaan maken voor de zorg. Het was bedoeld als een project met een houdbaarheidsdatum, maar lijkt nu een structurele bijdrage te kunnen leveren aan de arbeidsmarktproblematiek.
Tijdens de eerste coronagolf werd Extra handen voor de zorg opgericht door ActiZ, RegioPlus, NU’91, CNV, andere brancheverenigingen, beroepsverenigingen, Extra Zorg Samen en en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Er werd in het voorjaar van 2020 gesproken over code zwart. Ahoy zou vol komen te liggen; het was een spannende tijd. De zorg kon extra handen goed gebruiken en Extra handen voor de zorg speelde daarin een matchmakersrol.
Duizenden mensen, met en zonder zorgervaring, meldden zich. Alleen, aan die landelijke matchingsinfrastructuur was nog geen opleidingsstructuur gekoppeld. Zo ontstond het idee voor de Nationale Zorgklas. Binnen een maand stond het platform live. In de lente van 2021 zijn we ruim een jaar, meer dan 14.000 inschrijvingen en ruim 3.300 afgeronde trainingen verder. Dat klinkt als een zeer succesvolle pilot, dus wat is het verhaal achter het succes van de Nationale Zorgklas?
Crisisscholing in coronatijd
Tim Kind is vanuit ActiZ programmamanager bij de Nationale Zorgklas en Maud Mosterd is verantwoordelijk voor de marketing en communicatie. Kind: “We voelden dat we de mensen die iets wilden betekenen via Extra handen voor de zorg iets moesten bieden. Het zou zomaar kunnen zijn dat ze op korte termijn al gingen bijspringen. We wilden ze leren wat het zou betekenen om in de zorg te werken.”
Snel opleiden was nodig. Normaal gebeurt dat op regionaal niveau, maar de regionale opleiders worstelden met de omslag naar digitaal onderwijs en acute vraag naar crisisscholing. Het vertrekpunt van de Nationale Zorgklas was simpel, aldus Kind. “Als er ergens in Nederland al crisisscholing is ontworpen, mogen wij die gebruiken en beschikbaar maken voor heel Nederland? Kan dat dan digitaal? En kunnen wij gebruikmaken van erkende opleiders om de kwaliteit te borgen? We ontdekten een gefragmenteerd en niet landelijk dekkend aanbod van crisisscholing. Toen zijn we heel snel de Nationale Zorgklas begonnen om een centrale rol in het opleidingsvraagstuk in te nemen.”
In snel tempo is er bij werkgevers geïnventariseerd op welke thema’s training nodig was. Vervolgens is er een opleidingsaanbod gecreëerd. Het maakte deels gebruik van bestaande opleidingen en werd deels nieuw ontwikkeld om in te spelen op de covid-crisisomstandigheden. De digitale infrastructuur werd gebouwd en zo stond de startup de Nationale Zorgklas binnen een maand live.
Overweldigende animo
Het opleidingsaanbod bestond bij aanvang uit twee cursussen van zeven dagdelen, een voor mensen die helemaal nieuw waren in de zorg en een soort opfriscursus voor mensen die terugkeerden. In eerste instantie stuurden werkgevers mensen door naar de Nationale Zorgklas. Deze groep mensen was dus al verzekerd van werk. Ook stuurden het Rode Kruis en KLM hun mensen op training.
Vanaf oktober 2020 konden Nederlanders zichzelf aanmelden voor een cursus. Een artikel in het Algemeen Dagblad ontketende een stormvloed aan aanmeldingen. Mosterd: “Het was fantastisch hoe enthousiast mensen waren. We hadden niet voorzien dat er zoveel gehoor aan de oproep zou worden gegeven.”
Uit de cijfers die de Nationale Zorgklas in april 2021 bekendmaakte, blijkt dat de teller ruimschoots 14.000 aanmeldingen heeft aangetikt. Ongeveer een vijfde van deze mensen heeft daadwerkelijk een certificaat behaald. Veel mensen zijn na hun aanmelding toch afgehaakt. “Het is kosteloos, dus het is makkelijk om je aan te melden”, vertelt Kind. “De vraag is of je echt gecommitteerd bent om in de zorg te gaan werken. Daarom hebben we intakegesprekken gevoerd om de verwachtingen te managen. Dan blijken mensen er toch iets te licht over te denken bijvoorbeeld. De cursus duurt vier dagen en werkgevers willen dat je tenminste 16 tot 24 uur beschikbaar bent. Dat is niet voor iedereen haalbaar.”
Zodra mensen een training in de Nationale Zorgklas afronden, probeert Extra handen voor de zorg een match met een werkgever te vinden. Dat is niet voor iedereen gelukt, onder andere door een mismatch van het aanbod in de regio en de beschikbaarheid van de mensen. Vooral de cursisten die zelf actief op zoek gingen, hebben een werkplek gevonden.
Inmiddels is de open inschrijving gesloten omdat er minder ondersteuning nodig is bij zorgorganisaties. Of de training voor zorgondersteuning nog eens terugkomt, is nog in beraad.
Van start-up naar scale-up
De Nationale Zorgklas beweegt van startup naar scale-up en leert onderweg belangrijke lessen. De Nationale Zorgklas was een (tijdelijke) oplossing om mensen uit branches als de horeca en catering aan het werk te houden. En dan is er natuurlijk nog het structurele arbeidsmarktprobleem in de zorg.
“In crisissituaties is een korte training absoluut fijn om als basis aan mensen mee te geven. En dat kan prima als de taken zich beperken tot koffie rondbrengen en een praatje maken. Het wordt lastiger bij echte zorgtaken als helpen met douchen, wassen en aankleden enzovoorts”, aldus Kind. Zij-instromen op dat soort werkzaamheden is lastig, vooral met alleen een korte training.
De Nationale Zorgklas wil een rol spelen in het sluimerende arbeidsmarktvraagstuk door slimme dingen te bedenken om zij-instromers zo snel mogelijk aan de slag te krijgen. Daarom is er nu een aanbod van drie mbo-certificaten: Individuele basiszorg verlenen niveau 2, Individuele zorg verlenen niveau 3 en Individuele ondersteuning in de maatschappelijke zorg niveau 3. Het is nog een beetje pionieren met mbo-certificaten, zegt Kind. “Maar het is mogelijk om binnen vijf maanden op ongeveer 75 procent van de taken op niveau 3 inzetbaar te zijn en ADL-werkzaamheden te doen.”
Eigenlijk zijn mbo-certificaten reguliere scholing. Daar is de Nationale Zorgklas in principe niet voor nodig, toch? Mosterd ziet zeker toegevoegde waarde: “Niet iedere regio biedt zo’n certificaat aan. Wij faciliteren landelijke dekking. Het is inderdaad nog nieuw en spannend voor zorgorganisaties. De vraag is hoe wij ons op een slimme manier gaan verhouden tot het bestaande zorg- en onderwijsstelsel. Dat is een uitdaging.” Kind vult aan: “De snelheid waarmee we landelijk dekkend mbo-certificaten aanbieden, was denk ik zonder de Nationale Zorgklas niet tot stand gekomen. Wij proberen een platformstructuur toe te voegen zodat we kunnen versnellen in het zorgonderwijs.”
Structurele bijdrage
De Nationale Zorgklas pioniert en stuurt bij. Het team is bevlogen en vastberaden om de Nationale Zorgklas niet samen met covid uit te roeien. Er worden volop plannen gesmeed en en slimme oplossingen bedacht om zij-instroom te vergemakkelijken en versnellen.
Het Ministerie van VWS heeft een subsidie verleend voor 3.000 mbo-certificaten. Werkgevers kunnen voorlopig dus hun medewerkers kosteloos laten deelnemen. Maar wat gebeurt er daarna? Nog meer subsidie aanvragen? De mbo-certificaten in de particuliere markt wegzetten? De businesscase is nog in de maak.
Mosterd: “We bewegen naar een modern opleidingsveld waar ruimte is voor maatwerk. De zij-instromers hebben we hard nodig. De vraag is hoe wij ze gaan faciliteren. Wij hopen dat de Nationale Zorgklas daar een rol in kan blijven spelen. Daar gaan wij ons in ieder geval hard voor maken.”
