De ICT-markt voor de zorg moet ‘opener, transparanter en eerlijker’. Dit vraagt om een actieve en grotere overheidsrol. Minister Kuipers van VWS werkt één en ander nu uit in een actieplan voor de ICT-markt in de zorg dat hij begin volgend jaar presenteert. Dit moet voor zorgaanbieders leiden tot ‘minder leveranciersafhankelijkheid, gemakkelijker kunnen overstappen en concurrerender prijzen’.
Het beleidsvoornemen is terug te vinden in het Informatieplan 2023-2027. Hierin zet VWS de belangrijkste doelstellingen op het gebied van digitalisering en informatisering in de zorg op een rijtje.
Eén van deze prioriteiten is dus een toegankelijke en eerlijk functionerende zorg-ICT-markt. Deze zomer gaf Kuipers al aan dat een dergelijke markt ‘essentieel is voor het bereiken van de ambities van gegevensuitwisseling in de zorg’. “Mijn beleid op de zorg-ICT-markt is gericht op een open en eerlijker zorg-ICT-markt”, aldus Kuipers. “Dat leidt logischerwijs tot minder leveranciersafhankelijkheid, gemakkelijker kunnen overstappen en concurrerender prijzen.”
Contouren actieplan
Hoewel het actieplan nog in de steigers staat, zijn de contouren al zichtbaar. Kuipers wil weg van de vrijblijvendheid en waar nodig dwingende gebruiks- en spelregels opstellen. De minister wil hierbij zoveel mogelijk aansluiten bij internationale ontwikkelingen, normen en open standaarden. Dit kan er voor zorgen dat nationale markten toegankelijker worden voor toetreding van internationale ICT-leveranciers en andersom.
Inkoopsamenwerking
Ook neemt de minister het voortouw bij de totstandkoming van inkoopsamenwerking tussen zorgaanbieders. Het actieplan moet ondersteuning gaan bieden ‘aan de vraagkant bij de organisatie, financiering en rolverdeling van onder andere koepels, regionale organisaties, verzekeraars en inkooporganisaties’. Ook wil Kuipers “meer en nieuwe gebruikersorganisaties laten formeren en de kennis en expertise in het veld vergroten”.
Excessieve winsten
Een hoofdbreker blijft de vraag wat er moet gebeuren met de excessieve winsten in de zorg-ICT. Enerzijds vindt Kuipers het een taak van de ICT-leveranciers om tarieven en winsten af te stemmen op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Aan ‘winsten beperken of verbieden’ wil Kuipers niet beginnen. Anderzijds overweegt hij naar analogie met de inkoop van dure geneesmiddelen, een systeem voor billijke prijzen als publieke belangen in het geding komen.
Sleutelwoorden
Behalve over een eerlijker ICT-markt, gaat het Informatieplan over een hele reeks andere IT-gerelateerde zaken. Maar ook op deze punten zijn openheid, transparantie, meer overheidsregie en minder vrijblijvendheid sleutelwoorden: “Met de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) en de aanwijzing van verplichte elektronische gegevensuitwisselingen neemt de overheid regie over de standaardisering en bevordering van elektronische gegevensuitwisseling in de zorg […] Zorgaanbieders moeten op basis van de Wegiz voor een aangewezen gegevensuitwisseling gebruikmaken van gecertificeerde ICT-producten of diensten.”
Meer grip burger
Ook moeten burger en patiënt meer grip krijgen op hun digitale gegevens. “Mensen hebben recht op inzage in hun gezondheidsgegevens. Ze moeten weten wat er met hun aangeleverde informatie gebeurt en wat het gevolg is als ze toestemming geven voor (her)gebruik. Als mensen beter op de hoogte zijn van hun eigen gezondheidsgegevens, kunnen ze meer betrokken zijn bij hun eigen gezondheid en zorg en wordt samen beslissen beter gefaciliteerd.”
Met het oog hierop wil VWS het gebruik van Persoonlijke Gezondheidsingevingen (PGO’s) verder stimuleren.
Waarde AI
Hetzelfde geldt voor waardevolle nieuwe ICT-ontwikkelingen als e-health, Artificial Intelligence (AI) en robotisering. Met name aan AI worden in het Informatieplan uitgesproken ambities verbonden. “VWS wil samen met de zorgpartijen de juiste zorg op de juiste plek op het juiste moment realiseren. Voor iedereen, nu en in de toekomst. Het gebruik van kunstmatige of artificiële intelligentie (AI) kan ons daarbij helpen. Bijvoorbeeld door het gebruik van voorspelmodellen in preventie, diagnostiek of behandeling of door het accuraat kunnen beoordelen van beeld, spraak of samenvatten van klinische teksten. Als we de potentie van AI omzetten naar daadwerkelijk ervaren waarde voor patiënten, zorgverleners en burgers kan dat enorme impact hebben op de toegankelijkheid en kwaliteit van gezondheid en zorg.”
Secundair datagebruik
Om die potentie te benutten, wil VWS de problemen rond secundair datagebruik aanpakken. VWS ziet nu veel handelingsverlegenheid bij zorgprofessionals en patiënten die niet weten wat wel en niet mag. Herijking van de vereisten rond gegevensuitwisseling moet uitkomst bieden. Ook hier mikt VWS op aansluiting bij bestaande initiatieven als de European Health Data Space (EHDS) en Health-RI.
Cybersecurity
Bij alle ambities wijst VWS ook op de keerzijde van digitalisering van de zorg. Met het groeiende gebruik en dito afhankelijkheid van digitale technologieën neemt ook de impact van cyberincidenten toe. Hieronder vallen vanzelfsprekend zaken als cybercrime en cyberspionage. “Het is nú meer dan ooit van belang dat de zorgsector zich bewust is van cybersecurity”, aldus VWS.
Automatisch opsporen
Om de cybersecurity in de zorg te vergroten, versterkt VWS het expertisecentrum Z-CERT. Op dit moment zijn de diensten van het expertisecentrum op het gebied van cybersecurity in de zorg beschikbaar voor ziekenhuizen en ggz-instellingen. Op termijn wil VWS deze diensten uitbreiden naar de hele zorgsector. Ook heeft VWS tools ontwikkeld die automatisch digitale zwakheden in IT-systemen en technische omgevingen kunnen opsporen. “Er is dus altijd een actueel beeld van de digitale kwetsbaarheden die direct, en soms zelfs automatisch, moeten worden opgelost. Hierdoor worden we minder kwetsbaar voor digitale dreigingen.”
Huiswerk VWS
In het Informatierapport geeft VWS ook zichzelf het nodige huiswerk. Het ministerie gaat intern werk maken van vergroting van digitale kennis, vaardigheden en inzicht. Zo komt er een programma I-vakmanschap en wordt er een Chief Data Officer (CDO) aangesteld. Ook krijgt elk beleidsstuk voortaan een Informatieparagraaf. Daarnaast richt VWS een Datalab en een Algoritmeregister in. Dit register bevat een overzicht van de algoritmen die worden gebruikt binnen VWS.
