Ongezond eten kost de samenleving indirect miljarden. Wat is ervoor nodig om mensen gezonder te laten eten? En welke rol speelt de zorg in dit vraagstuk?
“We moeten gezond eten makkelijk maken”, zegt Wiesje van der Flier, wetenschappelijk directeur van het Alzheimercentrum Amsterdam, tijdens een rondetafelgesprek over gezond eten.
De Gezondheidsraad heeft onderzoek gedaan naar gezonde voeding en dit vertaald naar richtlijnen van het Voedingscentrum. Maar er mist kennis, vertelt onderzoeker Gerda Pot van ziekenhuis Gelderse vallei. “Artsen hebben behoefte aan interventiestudies naar bepaalde ziektebeelden. In hun opleiding hebben artsen weinig onderwijs gehad op het gebied van gezondheidsconcepten als voeding en overgewicht. Daarin vindt langzaam een kentering plaats.” We weten uit onderzoek dat grote groepen mensen die lange tijd gezond eten een lager risico op dementie hebben, vertelt Van der Flier. “De grote vraag is: hoe vertalen we die resultaten uit observationeel onderzoek naar interventies?”
Leefstijlinterventie
Een antwoord is FINGER-NL. Dit is een multimodale leefstijlinterventie van vijf Nederlandse onderzoekscentra. Hiermee wordt het effect van gecombineerde leefstijlaanpassingen op het denkvermogen van ouderen wordt onderzocht.
FINGER-NL is een poot van het private MOCIA-programma, dat Fins onderzoek repliceert. Dit onderzoek heeft aangetoond dat de combinatie van beweging, gezonde voeding, geheugentraining en een goede controle van de hart- en vaatgezondheid het denkvermogen van ouderen verbetert.
Kennis en gedrag
Alleen kennis over gezond eten is niet genoeg, zegt senior projectmanager Valérie Klostermann: “Tussen de intentie om gezond te eten en de verleidingen voor ongezond voedsel zit een discrepantie. Die verleidingen vormen barrières, die we in stapjes van gezonde keuzes kunnen overwinnen. Het gaat om de combinatie van kennis en gedrag.”
Onderzoek van het CBS in 2021 laat zien dat gezonde producten sinds eerder onderzoek in 2017 in prijs waren toegenomen. Dat gold niet voor producten in de ongezonde categorie zoals snack en sauzen. IJs was zelfs goedkoper geworden. Oftewel: gezond en ongezond zijn qua prijs verder van elkaar komen te liggen.
Zorg moet onderwijzen
Educatie speelt een rol in de weg naar goede voeding, zegt Pot. Die educatie is vooral nodig voor groepen met lagere sociale statussen. Zij zijn lastiger te bereiken zijn, aldus Klostermann. “Het Voedingscentrum is een landelijk instituut, maar voor die mensen hebben we een één-op-één benadering nodig met diëtisten en praktijkondersteuners die tools aanreiken. En vergeet niet dat mensen in die groepen vaak andere zorgen hebben naast gezond eten, zoals schulden.”
Het heeft ook met bewustzijn te maken, vult Van der Flier aan. “Veel mensen weten bijvoorbeeld niet dat gezonde voeding bijdraagt aan hersengezondheid. Dat ze dus een deel van hun gezondheid op positieve wijze zelf in de hand hebben. In de spreekkamer kunnen we pakketjes aanbieden over gezonde voeding. Daarvoor hebben we kennis uit interventietrials nodig.”
De uitdaging in die trials zit ‘m in de diversiteit van de populatie. “Het is lastig om mensen met een lagere sociale status te includeren. Deelnemers moeten gezonde voeding namelijk zelf betalen. We hebben geen onderzoeksgelden om die mensen gedurende die twee jaar te betalen.”
Voorbeeldfunctie
De zorg heeft dus een onderwijsfunctie op het gebied van gezonde voeding. Daarbij hoort ook een voorbeeldfunctie. In het kader van het nationaal preventieakkoord heeft de Alliantie Voeding in de zorg het programma Goede zorg proef je opgezet. Eén van de ambities van dat akkoord is om in 2025 50 procent van de voeding gezond hebben.
Het programma Goede zorg proef je biedt zorginstellingen mogelijkheden voor het realiseren van een gezonder voedingsaanbod. Pot: “Er doen op dit moment 45 ziekenhuizen mee, maar het wordt nu uitgebreid naar andere zorginstellingen als ouderenzorg en ggz.”
Verleiden
Saucijzenbroodjes en chips uit het ziekenhuisrestaurant verbannen is niet de oplossing. “Ziekenhuizen die voorlopen, proberen mensen te verleiden met gezonde opties in plaats van te verbieden. Vul vette en suikerrijke producten aan met gezonde opties en plaats die saucijzenbroodjes meer uit het zicht. Het ziekenhuis is gericht op alle mensen die daar rondlopen. Naast patiënten ook hun bezoekers én de medewerkers. Als je verandering wilt realiseren in een organisatie, dan moet je iedereen meenemen. Van de mensen in het bestuur tot de medewerkers achter de balie. ”
