Gezondheid begint niet bij de zorg, maar bij leefstijl, gelooft de Vereniging Arts en Leefstijl. Een uitstekend uitgangspunt, vindt Lucien Engelen. Mits zorgprofessionals zich maar realiseren dat leefstijl en digitalisering steeds meer met elkaar verbonden zijn. Dat besef mist Engelen nog vaak: “Wij zijn als zorg de maatschappij aan het kwijt raken.”
“Alles in ons dagelijks leven heeft een digitale component gekregen, van boodschappen doen en eten bestellen tot reizen en bankieren”, zegt Lucien Engelen, beroepshalve actief als onder meer CEO Transform.Health en strategisch zorginnovator voor Deloitte, ErasmusMC, Laurentius ZH en HIMSS. “De zorg blijft daar sterk in achter.”
Verkeerd begrip digitalisering
Eén van de redenen voor dit achterblijven is volgens Engelen een verkeerd begrip van digitalisering. “Professionals zeggen vaak dat hun werk niet gedigitaliseerd kan worden. Ik weet echt wel dat zorg wat anders is dan een vakantie boeken of boodschappen doen. Maar we moeten niet doen alsof het zo anders is dat er niets kan. Vanuit patiëntperspectief is 80 procent van de zorg logistiek, communicatie en informatie. Dat heeft niets met geneeskunde te maken. Door te roepen dat we zo anders zijn positioneren we ons als outsider.”
Apple en Amazon
Die zelfgekozen plek aan de zijlijn draagt het gevaar in zich dat de zorg zeggenschap over het eigen kerndomein kwijt raakt. “Apple heeft een wereldwijd ‘EPD’ gemaakt, dat is gewoon kant en klaar. Amazon is de grootste apotheek van Amerika en heeft nu een deal om in alle staten hybride zorg te leveren. In Nederland gebeurt dit ook. Ik zie supermarkten een beweging maken, financiële instellingen, mobiele aanbieders… Als we als zorg nu niet gaan bewegen, hebben we het nakijken.”
Zorgvraag verdubbelt
Van het argument dat digitalisering het werk van zorgverleners overbodig maakt, wil Engelen niets weten. “Er bestaat vrees voor de eigen boterham, maar dat is je reinste onzin. De zorgvraag verdubbelt, we hebben alleen maar meer zorg nodig. Alleen wordt die complexer, dus zullen we juist rond die laagcomplexe zorg stappen moeten zetten.”
Slimme pleister
Overigens weet Engelen uit eigen ervaring hoe het kan verkeren. Eén van de verpleegkundigen die in actualiteitenprogramma Tegenlicht zeer kritisch was over de ‘slimme pleister’ die Engelen uit de VS had meegebracht, is tegenwoordig erg actief op innovatievlak in de zorg. Een dergelijke stap bewijst volgens Engelen dat digitale hulpmiddelen het werk van de zorgprofessional alleen maar interessanter maken, zeker als het gaat over preventie en leefstijl.
Leefstijl
“Je kunt het over leefstijl gaan hebben aan de hand van objectieve gegevens”, verduidelijkt Engelen. “We meten meer en we weten meer. Je gaat van historische data naar recente data naar real time data van burgers die misschien ooit patiënt worden. Daarbij wordt ook de relatie met andere delen van de maatschappij duidelijk. Denk aan supermarkten met gepersonaliseerde voedingsschema’s of de work-out op de sportschool. Als al die informatie bij elkaar komt, heb je beter inzicht in wie er tegenover je zit.”
Informatiekloof
Misschien nog belangrijker is het feit dat digitale hulpmiddelen kunnen helpen de informatiekloof tussen zorgverlener en zorgvrager te overbruggen. Daardoor wordt de patiënt ook een gelijkwaardiger partner bij besluiten over zorg en gezondheid. “We hebben jarenlang geïnnoveerd vóór de patiënt. De dokter wist wel wat goed was voor de patiënt. We zijn nu in de fase dat we samen met de patiënt innoveren in de vorm van co-creatie en design thinking. En we gaan nu naar de fase waarin de patiënt zegt: ga eens aan de kant, ik wil zelf innoveren!”
Zelfdenkende patiënt
De zorg weet zich nog niet altijd raad met deze geëmancipeerde, zelfdenkende patiënt. Van oudsher bestaat er juist de neiging om de aandacht vooral te richten op de afhankelijke, kwetsbare burger. Niet doen, is Engelens advies. “Of het nou kleuren-tv, internet of mobiele telefonie is, alle innovaties begonnen bij de happy few. Loop nu eens een gemiddelde achterstandswijk in. Iedereen heeft minstens één smartphone op zak, misschien wel twee. Er zijn altijd patiënten die bij innovaties niet kunnen of willen, maar dat is niet de meerderheid. Focus niet op de groep die het niet kan, maar op groep die het wel kan. Zo speel je juist tijd en energie vrij om te zorgen voor die eerste groep.”
Stappenteller
Wat te denken van al die burgers die geleefd worden door hun stappenteller en zo de deur naar onnodige medicalisering van het dagelijks leven wijd open gooien? “Doe nou niet alsof we sinds de digitalisering in één keer hypochonders hebben”, reageert Engelen. “Vroeger had je ook mensen die na het lezen van de Margriet bij de eerste piep of kraak dachten dat ze kanker hadden. Laten we ons beleid niet op ‘digichonders’ gaan afstemmen. De grote massa bestaat uit verstandige mensen die er mee om kan gaan.”
Digitale gezondheidstools
Naast de brede bereidheid onder burgers om digitale gezondheidstools te gebruiken, ziet Engelen nog een kans voor de achterban van de Vereniging Arts en Leefstijl. “Door corona is er meer aandacht gekomen voor onderliggende condities en de samenhang met leefstijl. Dat momentum zou de Vereniging Arts en Leefstijl moeten pakken. Wees de gids in het samenbrengen van die werelden van zorg en technologie. Dat hoeft niet gelijk voor iedereen, maar verken de mogelijkheden van technologie. Ga er met open blik mee aan de slag. Begin niet bij de uitzonderingen, maar bij de grootste gemene deler. Dan kan er meer dan je denkt.”
Luciën Engelen is één van de sprekers tijdens het Jubileum jaarcongres 2021 ‘De Week van Arts en Leefstijl’ van 22 tot en met 26 november. De rol van leefstijl en gezondheidsapps komt ook uitgebreid aan bod tijdens de kennissessies op Zorg & ICT van 2 tot 4 november.
Lees ook:
Joep Verbugt: ‘Aandacht voor mentaal welbevinden is hard nodig’
Thea Sijbesma: ‘Maak leefstijlgeneeskunde financieel aantrekkelijk’
