De zorg staat op springen. Een nieuw kabinet moet daarom krachtige maatregelen nemen om het personeelstekort en de wachtlijsten in de zorg aan te pakken. Dat is de teneur van de ‘nieuwjaarswensen’ die verschillende branchevertegenwoordigers aan informateur Ronald Plasterk schrijven.
Het tekort aan personeel is het grootste probleem voor de toegankelijkheid en de kwaliteit van zorg, laat voorzitter Piet-Hein Buiting van de Federatie Medisch Specialisten (FMS) weten: “Er zijn grote zorgen over het effect daarvan op de wachttijden voor de patiënt.” Om de motivatie van artsen en verpleegkundigen te behouden, pleit Buiting voor “daadwerkelijke halvering” van de administratieve lasten en meer tijd voor de patiënt.
Gebrekkige EPD’s
Digitale hulpmiddelen zouden dit laatste moeten faciliteren. Maar de praktijk is volgens Buiting anders. Met name gebrekkige EPD-systemen, die slecht met elkaar communiceren, zijn een grote bron van ergernis. “De EPD’s en de onderliggende infrastructuur zijn versnipperd”, aldus Buiting.
“En medisch specialisten krijgen met concrete verbetervoorstellen weinig tot geen gehoor bij ict-leveranciers. Als gevolg moeten zorgprofessionals blijven werken met suboptimale en verschillende systemen. Dat is een gevaar voor de patiëntveiligheid en een showstopper voor het leveren van passende zorg.”
Geen verplichte loondienst
Een nieuw kabinet zou daarom “de regie moeten pakken over de ontwikkeling van een systeem dat in de hele zorg hetzelfde werkt en voelt als één epd”. Wat een nieuw kabinet wat de FMS betreft beslist niet moet doen, is verplichte loondienst voor medisch specialisten invoeren. “De mogelijkheid tot een vrije keuze is een voorwaarde om het vak aantrekkelijk te houden”, vindt Buiting. “De zorg wordt er niet beter van als van 7000 medisch specialisten worden gedwongen hun werkwijze te veranderen. De verplichting om in dienstverband te moeten werken leidt tot demotivatie en productieverlies. Dat heeft grote negatieve effecten op de organisatie van de zorg, met een tekort aan artsen en groeiende wachtlijsten.”
Ggz bereikt bodem
Daags voordat de FMS een brief stuurde, meldden zich al vier organisaties uit de geestelijke gezondheidszorg bij Plasterk. De ggz dreigt door de bodem te zakken, luidt de noodkreet van de Nederlandse ggz, MIND, NIP en NVvP. “De situatie in de ggz is zo alarmerend dat wij, de overheid en politici oproepen om in te grijpen”, aldus de briefschrijvers. “De toegankelijkheid van de ggz is al ver onder de maat en dreigt zonder actie verder te verslechteren.”
Blijkens de brief stijgt de instroom ‘enorm’. Het aantal mensen met mentale klachten is de afgelopen tien jaar met meer dan 50 procent toegenomen, terwijl het budget voor de ggz met maar 11 procent steeg. Gevolg: ruim 80.000 mensen staan op een wachtlijst, tot soms wel twee jaar.
Net als in de medisch specialistische zorg is er in de ggz sprake van personeelstekort, hoge werkdruk en administratie lasten. De druk op de zorg wordt vergroot door de penibele financiële situatie van ggz-aanbieders: een derde zit in de rode cijfers.
Investeren
Een nieuw kabinet heeft volgens de briefschrijvers de kans om samen met de sector de toegankelijkheid van de ggz te herstellen en te waarborgen. Dit betekent onder meer investeren in mentale gezondheid zodat de zorgvraag afneemt. Hiervoor zijn interdepartementaal gezondheidsbeleid en mentale gezondheid in ‘all policies’ essentieel.
Om personeel aan te trekken en te behouden in de ggz, is een radicale omslag nodig van controledrift naar vertrouwen in de professional. Dit vraagt om eenvoudiger contractering en minder administratielast. De politiek moet ook helpen schotten neer te halen en samenwerking tussen zorg en sociaal domein mogelijk maken.
Om de ggz financieel gezond te krijgen, vraagt de sector aan het nieuwe kabinet ervoor te zorgen dat zorgverzekeraars en gemeenten genoeg ggz en jeugd-ggz in kunnen kopen tegen een reëel tarief. Complexe ggz-behandelplekken zouden beschermd moeten worden middels vaste budgetten.
Wachtlijsten ouderenzorg
Zonder zich rechtstreeks tot informateur Plasterk te richten, trad branchevereniging voor de ouderenzorg ActiZ begin deze maand naar buiten met eigen alarmerende cijfers. De meer dan 22.000 ouderen die op de wachtlijst voor een plaats in een verpleeghuis staan, maken volgens ActiZ duidelijk dat veranderingen in de ouderenzorg noodzakelijk zijn.
“Die veranderingen zijn niet pas over een paar jaar nodig, maar nu al”, aldus ActiZ. “Of we willen of niet, de verpleeghuiszorg zoals we die kennen is niet meer houdbaar.” Volgens ActiZ moet een nieuw kabinet duidelijkheid geven over de vraag wie recht heeft op intramurale zorg nu deze steeds schaarser wordt.
Werk anders organiseren
Ook het personeelstekort vraagt om stevige maatregelen. “Ondanks alle akkoorden en afspraken, lijken beleidsmaatregelen van VWS de tekorten nauwelijks te beïnvloeden”, constateert Yvonne van Stiphout, bestuurder bij zorggroep de Opbouw en voorzitter van de ActiZ-themacommissie Arbeid. “Er hebben nog nooit zoveel medewerkers in de verpleging, verzorging en thuiszorg gewerkt als nu. Maar door de vergrijzende samenleving stijgt de zorgvraag ver boven het aanbod uit. Om ook in de toekomst nog zorg voor ouderen en chronisch zieken te kunnen realiseren, moeten we het werk dus anders organiseren. Medewerkers in de zorg kunnen de enorme zorgvraag niet langer alleen opvangen.”
