Het besef dat het duurzamer kan én moet, vat in de zorg steeds breder post. Maar hoe bewustwording om te zetten in daden? Met het Groene Zorg Festival wil de Groene Zorg Alliantie professionals en andere betrokkenen op weg helpen. Want, stelt arts en gastspreker Hugo Touw: “Duurzaamheid moet uit het troetelhoekje. Het is gewoon harde wetenschap.”
Vieren dat het anders kan, is het motto van het eerste Groene Zorg Festival op 24 september in Utrecht. Met “een dag positieve energie, slimme oplossingen, groene inspiratie, kunst, lezingen, workshops en (h)eerlijk eten”, wil de Groene Zorg Alliantie professionals en partijen als bestuurders en inkopers inspireren en verbinden.
Inkoppertjes
Rijst de vraag of deze feestelijke opzet past bij de ernst van de klimaatcrisis. Voor tandarts en organisator Angelica Setiaman ligt er in deze vraag beslist een persoonlijke worsteling besloten.
“Er zijn in de zorg zoveel groene initiatieven opgebloeid, zoveel zorgverleners die zich durven uit te spreken. Dat is de grootste winst van de laatste jaren. En dat mogen we vieren. Bovendien is succesvolle innovatie voor een kwart een technische kwestie en voor driekwart sociaal.”
“Het Groene Zorg Festival is een fijne manier om dat sociale aspect te bekrachtigen door inspiratie op te doen en moed te vinden om het vol te houden. Maar voor mijn eigen gevoel gaat het niet snel genoeg. We moeten nu, het is geen keuze meer. Als ik als tandarts naar mijn eigen vakgebied kijk; we hebben nu een e-book duurzame praktijkvoering. Daar ben ik harstikke blij mee, maar er staan inkoppertjes in. Ik wil meer en sneller.”
Anders denken
Gastspreker Hugo Touw laat zich leiden door eenzelfde gevoel van urgentie. “Duurzaamheid moet uit het troetelhoekje. Het is gewoon harde wetenschap. Het oude systeem van meer operaties, meer medicijnen, meer dit, meer dat, werkt niet. De zorg is nu al goed voor 7 procent van de CO2-voetafdruk. Tezelfdertijd worden we zwaarder en zieker, dus we moeten echt anders gaan denken.”
Onderdeel van beroepsuitoefening
Touw is als intensivist/anesthesioloog in Radboudumc. Zijn keuze voor het academische ziekenhuis in Nijmegen was een bewuste. “Ik ben in Radboudumc gaan werken omdat daar echt aandacht is voor leefstijl. Duurzaamheid is in Radboud een van de strategische thema’s. Het wordt ook steeds meer onderdeel van de beroepsuitoefening. Bij ons zijn duurzaamheid en preventie bijvoorbeeld onderwerpen bij het jaargesprek.”
Overlap
Met deze ervaringen als vertrekpunt gaat Touw tijdens het Groene Zorg Festival in op de link tussen duurzaamheid en preventie. “Die twee werelden hebben veel overlap. De meeste duurzame zorg is uiteindelijk die zorg die je niet hoeft te leveren. Willen we dat bereiken, dan zullen we meer moeten inzetten op gezondheid. Namens Arts en Leefstijl ga ik op het festival in een workshop uitleggen hoe je preventie in het zorgproces kunt aankaarten.”
Klimaatakkoord
Met dit verhaal sluit Touw direct aan bij de herijkte versie van de Green Deal Zorg. Hierin is preventie opgenomen als een nieuwe pijler. Een mooie opsteker, maar daarmee is het werk niet gedaan, beseft Touw.
Net als velen heeft hij kunnen constateren dat de doelstellingen van de Green Deal Zorg tot voor kort te vrijblijvend waren. “Wat mij betreft zou de vrijwilligheid er helemaal af moeten”, reageert Touw.
“Net als dat we geen kinderarbeid meer accepteren, zouden we ons ook niet buiten de grenzen van planetaire houdbaarheid moeten begeven. Het verlies van biodiversiteit en de opwarming van de aarde bedreigen onze gezondheid. Hoe helder wil je het krijgen? Als de Green Deal opnieuw geschreven zou moeten worden, zou ik beginnen met het klimaatakkoord. Hoe kunnen we de voetafdruk van zorg verkleinen? Welk percentage van het budget gaat in ziekenhuizen naar verduurzaming? De Israëlische schrijver Yuval Harari heeft berekend dat we met twee procent van het mondiale BNP een duurzame transitie zouden kunnen realiseren, maar dat doen we nu nog niet.”
Mandaat
Het gebrek aan harde beleidsdoelen onderstreept in algemene zin het belang van leiderschap. Maar hoe zit dat binnen zorgorganisaties? Veel van de huidige groene initiatieven ontstaan op de werkvloer.
Krijgen de betrokken professionals voldoende bestuurlijke rugdekking? “Steeds meer, maar nog niet genoeg”, zegt Setiaman. ““Je kan veel willen, maar het is voor een zorgprofessional best moeilijk om een mandaat te krijgen. En dat terwijl de patiënt de ‘witte jas’ vertrouwt. De burger verwacht dat de arts over leefstijl praat en iets met duurzaamheid doet. Bestuurders kunnen daarin een belangrijke rol vervullen. Zij moeten erop toezien dat het streven naar duurzaamheid wordt vertaald in een gezonde leefomgeving voor iedereen, ook voor toekomstige generaties. We moeten waken voor green washing. Organisaties moeten niet enkel met duurzaamheid bezig willen zijn met bijvoorbeeld als doel om meer jonge professionals aan zich te binden.”
Zelf aan de slag
Toch hoeft dit gemotiveerde professionals niet te weerhouden in actie te komen, gelooft Touw. “Het lijkt soms heel ingewikkeld, maar je kunt morgen zelf iets doen. We kunnen nu met een life cycle assessment aangeven waar we in het zorgproces aan de slag zouden moeten. Dan blijkt bijvoorbeeld dat de reisbewegingen van personeel een grote impact hebben. Het mooie van het festival is dat we helpen om dit soort inzichten breed uit te dragen, zodat kennis en initiatief niet bij een aantal mensen blijven hangen.”
Het Groene Zorg Festival wordt op 24 september gehouden in Utrecht, met als gasten onder anderen Jan Terlouw, Diederik Gommers en Cathy van Beek. Ook zijn er volop workshops om groen te leren denken en doen. Tijd: 11.00 tot 20.00 uur. Locatie: Metaalkathedraal. Voor info en tickets, kijk hier.
