In de zoektocht naar gepersonaliseerde voeding heeft de medische wetenschap zich jarenlang blindgestaard op de verkeerde parameters. Dat is de stellige overtuiging van Britse arts, hoogleraar en publicist Tim Spector. Met baanbrekende studies weet hij steeds beter aan te tonen hoe we de chemische fabriek die ieder mens in zich draagt ten bate van onze individuele gezondheid kunnen inzetten. It’s the microbiome, stupid!
Met meer dan negenhonderd onderzoekartikelen en verschillende publieksboeken op zijn naam behoort Tim Spector wereldwijd tot de
één procent meest geciteerde wetenschappers. Spector is onder andere auteur van Ingelepeld. Hij vestigde zijn naam met een langlopend onderzoek naar tweelingen, waar hij als directeur van de TwinsUK Registry nog steeds bij betrokken is. Zijn belangstelling voor tweelingen heeft hem naar eigen zeggen ook op het spoor gezet van zijn andere grote onderzoekstraject: het microbioom.
“Na 25 jaar lang 16.000 tweelingen te hebben gevolgd werd ik steeds nieuwsgieriger naar de vraag waarin ze verschillen in plaats van op elkaar lijken”, aldus Spector tijdens zijn recente optreden tijdens de Week van Arts en Leefstijl. “Waarom wordt de één wel ziek en de ander niet? Zo kwam ik bij het microbioom uit.” Hij is dus blij dat de avond wordt uitgezonden vanuit Micropia, enige microbenmuseum ter wereld.
Anderhalve kilo
Ieder mens draagt circa anderhalve kilo aan microben met zich mee, legt de Maag Lever Darmstichting op de eigen website uit. Deze microben zijn te beschouwen als kleine beestjes die voor het grootste gedeelte bestaan uit bacteriën, maar ook uit schimmels, gisten, virussen en andere eencellige wezens. Samen vormen ze het zogeheten microbioom. “Je kunt het microbioom zien als een orgaan dat bestaat uit talloze chemische fabriekjes die allemaal unieke samengestelde stoffen in ons lichaam produceren”, aldus Spector.
Dit eindeloze productieproces op microniveau heeft logischerwijs grote invloed op onze individuele gezondheid. Toch is die aandacht voor de individuele gezondheidseffecten relatief nieuw. Het onderzoek naar de medische aspecten van stofwisseling en voeding is jarenlang gericht geweest op generalisaties, gemiddelden en algemeen geldende inzichten. “Wie is er nu gemiddeld?”, stelt Spector.
“Beweging, slaap, seks, de mate van inflammatie en microben, dat hele samenspel bepaalt hoe ons lichaam op individueel niveau reageert op voedsel. Gemiddelden en algemene richtlijnen voor voeding zeggen helemaal niks. Ook aan voedsel-labels heb je helemaal niets als je wilt weten hoe een individu er op reageert, laat staan als je die reactie wilt voorspelen.”
Gezonde voeding
Naarmate Spector zich verder in het onderwerp verdiepte, stuitte hij op steeds meer ongerijmdheden. “Ik dacht altijd dat er grote wetenschappelijke consensus was over gezonde voeding, maar die gedacht moest ik laten varen toen ik veertien deskundigen bevroeg over ruim honderd voedselitems. Ja, iedereen is het er over eens dat Kentucky Fried Chicken niet goed is en bessen en extra virgin olijfolie wel, maar voor een groot segment was er geen enkele consensus tussen de experts.”
Dit gebrek aan consensus komt wat Spector betreft niet uit de lucht vallen. “We hebben er de afgelopen jaren zó naast gezeten door alleen aan voedsel te denken in termen als calorieën, koolhydraten en proteïnen. Dat was zo ongeveer een geloofsartikel, maar blijkt nu een enorme oversimplificering. Mensen zijn heel gecompliceerde wezens. Het lichaam telt honderdduizenden stofwisselingsproducten en dertigduizend chemische stoffen die van invloed zijn op de opname van voedsel.”
Cruciale gezondheidsinformatie
In hun onderzoek zijn artsen en onderzoekers hier volgens Spector lange tijd aan voorbij gegaan. “Artsen en onderzoekers zochten bij hun onderzoek bewust naar gecontroleerde omstandigheden. Maar juist in individuele schommelingen zitten de grootste gezondheidseffect en lange termijn gezondheidseffect. Als je anders kijkt, krijg je misschien minder consistente uitkomsten, maar juist de uitbijters bevatten vaak cruciale gezondheidsinformatie.”
Zoete, vette muffin
Om de individuele dimensie van voeding en stofwisseling scherper in kaart te brengen, startte Spector enkele jaren geleden samen met enkele collega’s het onderzoeksprogramma ZOE, dat jammer genoeg in Nederland niet beschikbaar is. “Mijn grote aha-moment kwam toen we onderzochten hoe mensen op een zoete, vette muffin reageren”, memoreert Spector de eerste resultaten.
Stofwisselingsreactie
Eén op de vier mensen reageerde anders op precies dezelfde muffin. De verschillen in stofwisselingsreactie liepen op tot een factor tien. In sommige mensen bleven de pieken in het bloedvet veel langer hangen, met inflammatie als gevolg. Anderen kregen juist een suikerdip en namen hun volgende maaltijd om die reden sneller. Doordat ze niet alleen sneller, maar ook meer aten, kregen ze per dag 10 procent meer calorieën binnen. Als je kunt uitvinden tot welke groep je behoort, kan dat een enorm verschil maken in je leven.”
Individuele voedingskeuzes
Dat laatste is precies wat ZOE beoogt. Behalve een doorlopend en steeds verder uitdijend onderzoekprogramma is ZOE ook een handzaam hulpmiddel dat gebruikers helpt om de juiste individuele voedingskeuzes te maken. Met een testkit verzamelen gebruikers digitaal data over hun voeding, eetpatroon en lichaamsfuncties. Een paar weken later krijgen ze een op basis van algoritmes vastgesteld, gepersonaliseerd voedingsadvies.
Hoe dit werkt, weet Spector uit eigen ervaring. “Mijn controle over mijn bloedsuikerspiegel was slecht. Ik scoorde elf op een schaal van honderd. Ik moet dus eigenlijk suikerhoudend voedsel vermijden. Mijn bloedvetgehalte was niet veel beter. Maar met mijn microbioom zat ik in de top vijf. Ik kwam maar ook achter dat ik net als een derde van alle Britten de darmparasiet blastocystis meedraag. Dat is voor mij eigenlijk goed nieuws omdat deze parasiet ook vet eet.”
Microbioom sturen
Het werkelijk goede nieuws is volgens Spector nog een paar slagen groter. Het gaat om niets minder dan The future of personalised nutrition, zoals ook de titel van zijn presentatie aan de achterban van de vereniging Arts en Leefstijl heet. “De gedachte was altijd dat lichaamsprocessen genetisch bepaald waren en dat je daarom dus niet kunt ingrijpen. Maar we blijken het microbioom met ons dieet juist in hoge mate te kunnen sturen. Als we de omgang met ons eigen microbioom weten te personaliseren weten we precies welke microben we een oppepper moeten geven welke we moeten onderdrukken.”
Dat darmgezondheid aan de basis van gezondheid ligt, blijkt uit uit de bijdragen tijdens de Week van de Arts en Leefstijl van bijvoorbeeld Eric Claassen Remco Kort, Jeroen Kolkman, en Ben Witteman. De hele bijeenkomst is nog tot en met 27 december terug te kijken. Dit kost 59 euro voor voor niet-leden en 41,30 voor leden van Vereniging Arts en Leefstijl. Schrijf je hier in.
Interviews met sprekers op Dutch Health Hub
- Mischa Selis: onnatuurlijke leefstijl belast mens en zorg
- Thea Sijbesma: ‘Maak leefstijlgeneeskunde financieel aantrekkelijk’
- Joep Verbugt: ‘Aandacht voor mentaal welbevinden is hard nodig’
- Lucien Engelen: ‘Digitalisering geeft patiënt grip op leefstijl’
