Hoe preventie te financieren? Om deze vraag te beantwoorden, slaan stichting GelijkGezond en impactinvesteerder Invest-NL de handen ineen. Gezamenlijk storten ze zich op de ontwikkeling van zogeheten health impact bonds. “Eind december, uiterlijk januari moet er een investeerbaar product zijn”, vat initiatiefnemer Joris van Eijck de ambitie samen.
Nederlanders met een laag inkomen leven korter en in mindere gezondheid dan draagkrachtige medeburgers. En die gezondheidskloof groeit nog steeds. GelijkGezond wil daar wat aan doen. “Onze kernambitie is het verhogen van het aantal gezonde levensjaren van mensen met een minimum inkomen. En daarmee het verkleinen van gezondheidsverschillen”, luidt het credo op de website. “En dat tegen gelijke of lagere maatschappelijke kosten.”
Vroegtijdig optreden
Die lagere kosten zitten hem volgens Van Eijck vooral in vroegtijdig, preventief optreden. “Kleine uitgaven die nu niet worden gedaan, leiden later tot grotere uitgaven. Een opname in een ziekenhuis of ggz wordt gewoon betaald, want die zijn verzekerd. Maar een pleister die een diabetespatiënt uit het ziekenhuis houdt of een hulphond die een ggz-patiënt stabiliseert, wordt niet vergoed.”
Voor Van Eijck en mede-initiatiefnemer Marcel Geurts reden om op zoek te gaan naar alternatieve financieringsinstrumenten. Bij hun zoektocht klopten ze vroegtijdig aan bij Invest-NL. Een logische stap gezien het motto: “Wij maken financierbaar wat niet financierbaar lijkt.”
Investeerbaar product
Financierbaar maken doet Invest-NL om te beginnen met een investeringsfonds van zo’n 1,7 miljard euro. Behalve met geld helpt Invest-NL innovatieve partijen ook met onderzoek, financiële productontwikkeling en propositiebepaling. Dit is precies wat Invest-NL inbrengt in de samenwerking met GelijkGezond.
“Voor een investering waren we te vroeg, omdat er nog niks investeerbaars was”, reageert Van Eijck. “Zodoende zijn we met Invest-NL en ook Social Finance NL gaan nadenken over een structuur voor een investeerbaar product dat los van wetten, silo’s en verkokering functioneert. Hoe zet je zo’n fonds op? Daar helpt Invest-NL bij.”
Landelijk opschalen
Invest-NL heeft goede reden om met GelijkGezond in zee te gaan, legt business development manager Anita Ye uit. “Als het om life sciences en health gaat, is het voorkomen van zorg één van onze pijlers. Daarbij zoeken we bij voorkeur naar oplossingen die het hele ecosysteem helpen in plaats van één bedrijf.”
“Wij denken dat preventie het hele zorgstelsel grote winst kan opleveren. Het kan kosten besparen en bovendien de arbeidscapaciteit vergroten en de kwaliteit van leven verhogen. We hebben literatuurstudie gedaan naar de financiering, maar lessen uit het buitenland zijn niet altijd goed vertaalbaar. Het Nederlandse zorgstelsel is echt anders. Dit traject biedt ons gelegenheid om zelf meer ervaring te krijgen, met name in het landelijk opschalen van dit soort instrumenten binnen Nederland.”
Ervaringen met health impact bonds
Een health impact bond is een financieringsinstrument waarbij (maatschappelijke) investeerders het kapitaal verschaffen voor een interventie. De ervaringen met health impact bonds (HIB’s) in Nederland zijn vooralsnog beperkt. Social Finance NL zette het instrument vorig jaar in voor de financiering van enkele projecten voor valpreventie in Noord-Limburg. “Het grote verschil is dat die bond betrekking had op één specifieke interventie”, zegt Van Eijck. “Ons initiatief is breder en richt zich op een generiek proces. Dat is het spannende. Vandaar dat we ook hulp nodig hebben om dit goed neer te zetten.”
Verlaging zorgkosten
Bij een gedegen aanpak past ook een haalbaarheidsstudie. Deze moet antwoord geven op een aantal vragen. “Onze bedoeling is dat dit fonds zichzelf terugverdient door verlaging van de zorgkosten”, zegt Van Eijck over het onderzoek. “Maar er moet natuurlijk wel evidence komen dat dit soort hulp en ondersteuning daadwerkelijk leidt tot lagere zorgkosten. Anders kan het fonds de initiële investeerders niet terugbetalen. En dus ook niet voldoende gevuld blijven om mensen blijvend te kunnen ondersteunen. We proberen onderweg te bepalen wat partijen nodig hebben om hier straks in te investeren.”
Alleen een theoretische onderbouwing is wat Van Eijck betreft niet voldoende. “De tweede uitdaging is om het lokaal aan de praat te krijgen. In Amersfoort zijn we zo ver dat zorgverzekeraar DSW gaat meedenken over de resultaatbepaling en dus ook resultaatbetaling.”
Keiharde uitkomstparameters
De uitdaging is om dat resultaat zó vast te stellen dat alle betrokkenen tevreden zijn. GelijkGezond wil primair alle gezondheidsverschillen verkleinen. Investeerders zullen eerder geïnteresseerd zijn in het financieel rendement en dus antwoord willen hebben op de vraag hoeveel de aanpak van GelijkGezond bespaart. “Er zijn keiharde uitkomstparameters”, zegt van Eijck. “Denk aan de gemiddelde levensduur van mensen in bepaalde inkomenscategorieën. CBS meet dat heel gestructureerd. En voor het meten van de kwaliteit van leven en ervaren gezondheid zijn gevalideerde vragenlijsten.”
Geen financieel feestje
Toch dringt de vraag zich op of vermindering van de zorgvraag straks geen doel op zich wordt. Is Van Eijck niet bang dat investeerders en andere partijen uiteindelijk vooral gaan sturen op harde financiële parameters? “Minder ziekenhuisopnames of verwijzingen moeten geen dominant stuurmechanisme worden”, vindt Van Eijck.
“Onze kernambitie is het vergroten van het aantal gezonde levensjaren. Maar de ontwikkeling daarvan wordt natuurlijk niet elke dag gemeten. Om grip te hebben zullen we met operationele dingen moeten gaan werken, maar dit is geen financieel feestje.”
Collectieve verantwoordelijkheid
GelijkGezond voelt zich gesteund door de recente omslag in de politiek. Zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid waren tot voorkort sleutelwoorden waren in de zorg. In de lopende verkiezingscampagne klinken geregeld geluiden die duiden op een herwaardering van collectieve verantwoordelijkheid.
“In de huidige politiek gaat het steeds vaker over bestaanszekerheid en bestaansonzekerheid”, reageert Van Eijck. “Dus ik denk dat het idee dat niet iedereen gedurende zijn hele leven alles zelf kan een steeds breder draagvlak begint te krijgen. We willen ook geen systemen of stelsels omgooien. Voor 80 tot 90 procent van de mensen werkt het prima. Maar voor mensen met meerdere problemen in een kwetsbare positie geldt dat niet.”
Aan de slag
Om te laten zien hoe het anders kan, wil GelijkGezond in juli 2024 daadwerkelijk aan de slag in Amersfoort. De stichting mikt voor de eerste vier gemeenten waar ze aan de slag wil op een fonds van acht miljoen euro. Dat zal niet alleen gevuld worden met HIB’s, verwacht Van Eijck. ]
Om het risico voor deelnemende partijen te beperken, wil GelijkGezond ook een beroep doen op de transformatiegelden uit het Integraal Zorgakkoord (IZA). De eerste stap op weg naar een dergelijk fonds wil GelijkGezond eind dit jaar maken. Dan moet er zoals Van Eijck het noemt ‘een eerste investeerbaar product’ zijn. Inclusief marktconsultaties, investment memorandum, risicoclassificatie en passende rechtspersoon. Investeerders, zorgverzekeraars, gemeentes of zorgverleners die geïnteresseerd zijn, worden opgeroepen te reageren.
