Het Erasmus MC kiest voor preventie als strategisch thema binnen hun meerjarenstrategie. En dat is niet vrijblijvend, stelt bestuurder Joke Boonstra. Het is geen vanzelfsprekende keuze voor ziekenhuizen met financiële zorgen volgens financieel manager Edwin Alfing.
De vijfde en laatste module van de BeBright-leergang Preventiestrategieën in Ziekenhuizen staat in het teken van strategie-executie en randvoorwaarden hierbij. Joke Boonstra, bestuurder van het Erasmus MC en manager financiën Edwin Alfing van het Diakonessenhuis over investeren in preventie in onvoorspelbare tijden.
Het Erasmus MC staat voor een gezonde bevolking en excellente zorg door onderzoek en onderwijs. Ze is erkend leidend in innovaties voor gezondheid en zorg. Zo luiden de missie en visie van dit universitaire medische centrum. En preventie is dus een belangrijk onderwerp, vertelt Joke Boonstra, vicevoorzitter van de raad van bestuur van het Erasmus MC.
Gezondheidsfactoren
De preventiestrategie van het Erasmus heeft een interne en externe focus en richt zich op individu, medewerkers en maatschappij. “We denken en handelen vanuit gezondheid en te beïnvloeden gezondheidsfactoren in het leven van een individu, maar ook breder dan dat”, aldus Boonstra.
“We besteden dus aandacht aan preventie in opleidingen en onderzoek, richtlijnen en protocollen, waarmee preventie ook steeds integraler onderdeel wordt van het gesprek in de spreekkamer. Samenwerking met partners in de regio, naar wie wij verwijzen voor een betere uitkomst van behandeling en kwaliteit van leven, is daarin onmisbaar.”
Gezonde omgeving
“Ook stimuleren we onze eigen medewerkers tot het maken van keuzes die de gezondheid bevorderen. We werken aan een gezonde omgeving en cultuur voor medewerkers, studenten en patiënten. Het is onze ambitie om te fungeren als kennisbron in het maatschappelijke debat en erkende autoriteit te zijn op het gebied van preventie. We zetten ons in voor fundamenteel, klinisch en populatie-gebonden onderzoek naar preventie en de praktische implementatie hiervan.”
Levensloopbenadering
“We zijn van behandelen met de focus op ziekte naar een levensloopbenadering gegaan met ook een focus op gezondheid en welbevinden”, aldus Boonstra. Preventie richt zich gedurende de gehele levensloop van mensen op verschillende aspecten van gezondheid. Denk daarbij aan fysiek, mentaal, welbevinden, leefomgeving, leefstijl, aanwezige kennis en gezondheidsvaardigheden, sociaal netwerk en de mate van maatschappelijke participatie waaronder werk.”
De uitvoering van een preventiestrategie: vier succesfactoren
1. Maak het integraal onderdeel van je organisatiestrategie
“Een breed gedragen plan met gevoeld eigenaarschap is de eerste stap. Weet wat je mensen beweegt en wat hun drijfveren zijn. Breng wetenschappelijke kennis en praktijkervaring samen. Laat mensen zelf doelen stellen. Zo gaat een strategie passen bij de organisatie. Die strategie bouw je samen, met alle lagen in je organisatie. Dat gaat deels organisch en deels programmatisch binnen het Erasmus MC. We geven ruimte aan afdelingen en specialismes om bottom up te komen met initiatieven en projecten.”
“Daarnaast richten we een programma in met een meerjarenplan, een programmamanager, een begroting, doelen per afdeling en we monitoring hierop. Het programma wordt kenbaar gemaakt aan iedere medewerker. En het behalen van doelen is niet vrijblijvend.
2. Benoem ambassadeurs
Een strategisch programma heeft ambassadeurs nodig. Bekende ambassadeurs van het preventieprogramma in het Erasmus MC zijn onder andere Robin Peeters, Liesbeth van Rossum en Lex Burdorf. Zij zijn bijvoorbeeld gestart met de twijfeltelefoon rondom vaccinaties, het leefstijlzorgloket, het coschap sociale gezondheid en Dokters Vandaag op TikTok. Ze staan op podia, delen hun kennis en dragen de ambities op het gebied van preventie uit.
3. Geef er als bestuur aandacht aan
Een derde factor voor succesvolle executie is de support en aandacht vanuit de raad van bestuur en leidinggevenden in je organisatie. “We sporen projectleiders aan om ons als bestuurders ook in te zetten en aan te geven wat we kunnen betekenen voor een programma”, aldus Boonstra.
4. Werk samen in de regio
“De preventiebeweging vraagt om regionale samenwerking over ketens heen. De UMC’s in Nederland kunnen hierin het voortouw nemen als partner en kennisbron in de regio voor beschikbare en toegankelijke zorg. De boodschap daarbij: preventie is nu echt een thema waar we juist meer op moeten samenwerken en elkaar niet op moeten beconcurreren. Deze problematiek is namelijk van ons allemaal.”
Blijvende preventiebeweging
De toekomst is alleszins onzeker, geeft Boonstra aan. Het Hoofdlijnenakkoord biedt kansen en risico’s voor kwaliteit van samenleven. Maar wat er ook gebeurt, pak je professionele verantwoordelijkheid en maak de preventiebeweging blijvend!
Financieel onder druk
Veel ziekenhuizen staan financieel onder druk deze dagen, vertelt Edwin Alfing, Manager Financiën van het Diakonessenhuis Utrecht. “Rendementen lopen terug. Ziekenhuizen hoeven geen grote marges waar te maken, maar een rendement van 1 tot 1,5 procent is erg dun. Je resultaat is snel ‘verdampt’, wanneer er iets anders loopt dan verwacht. Neem bijvoorbeeld de personeelskosten die flink oplopen als gevolg van meer inhuur van personeel en de nieuwe CAO’s.”
Productieverhoging
“Ziekenhuizen opereren in een complexe omgeving en veel partijen kijken mee naar de financiële situatie van een ziekenhuis. Het maken van winst is noodzakelijk om financieel gezond te blijven en tegelijkertijd zijn er amper mogelijkheden tot productieverhoging. Veel ziekenhuizen focussen momenteel op financiële gezondheid. Investeringen worden daarbij uitgesteld, wat profijtelijk is op de korte termijn maar desastreus op de lange termijn. Preventie-initiatieven en innovatie sneuvelen vaak bij ziekenhuizen met financiële zorgen.”
Oerwoud aan subsidies
“Financiële kaders voor een volgend jaar worden vaak al voor de zomermaanden bepaald. Nieuwe activiteiten op de begroting krijgen, vraagt dus tijdige actie. Voor zorg-gerelateerde en geïndiceerde preventie gericht op mensen met een (risico op een) aandoening is vergoeding te vinden binnen het zorgstelsel. Voor preventie worden vaak tijdelijke middelen ingezet vanuit transformatiegelden of subsidies. Op dit moment is er een oerwoud aan subsidies. Heb je een subsidie gekregen, werk dan vanaf de eerste dag aan de borging van het initiatief”, adviseert Alfing.
Budget vrijmaken
Businesscases van preventie-initiatieven kunnen nog zo veelbelovend zijn, door de klassieke begrotingssystematiek eindigen ze alleen op de begroting als we kunnen en durven te investeren en budget vrijmaken voor innoveren. Wanneer preventie-initiatieven onderdeel uitmaken van een afdelingsbegroting, is er een reële kans dat dit een volgend jaar zo blijft. Begrotingen worden namelijk meestal gebaseerd op het jaar ervoor.
Preventiestrategieën in ziekenhuizen
Wil je meer weten over preventiestrategieën in ziekenhuizen, lees dan hier onze eerdere blogs:
- Module 1. Het belang van een preventiestrategie
- Module 2. Leefstijl als onderdeel van de behandeling
- Module 3. Monitoring en signalering ter bevordering van preventie
- Module 4. Vitale medewerkers in ziekenhuizen
