Compassie is voor zowel patiënten en zorgprofessionals een cruciaal thema. Toch hebben patiënten vaak het gevoel dat ze zonder of met te weinig compassie zijn behandeld. Onderzoek van Amsterdam UMC maakt duidelijk dat vooropgezette ideeën, gebrekkige communicatie en tijdgebrek compassievolle zorg in de weg staan.
Eerder buitenlands onderzoek toont aan dat niet meer dan de helft van alle patiënten het gevoel heeft met compassie te zijn behandeld. Dit gegeven kan serieuze consequenties hebben. Het gepercipieerde gebrek aan compassie vertraagt het genezingsproces en veroorzaakt meer pijn en onrust. Bij diabetespatiënten is er zelfs sprake van een rechtstreeks verband met het bloedsuikerniveau. Ook verhoogt gebrek aan compassie de kans op medische missers. Als patiënten minder gestrest en angstig zijn, volgen ze omgekeerd adviezen beter op en zorgen ze beter voor zichzelf. Artsen hebben zelf ook baat bij ‘meer compassie’; ze worden er fitter en gelukkiger van.
No brainer
Om de bovenstaande redenen noemt hoogleraar Kiki Lombarts, als onderzoeker zelf bij het onderzoek betrokken, de combinatie van ‘compassie’ en ‘patiëntenzorg’ op LinkedIn een no brainer. Met een interview-studie onder assistenten in opleiding en patiënten hebben Lombarts en haar collega’s gepoogd te achterhalen waar het in de praktijk mis gaat.
Hoge werkdruk
De bevraagde aio’s wijzen unaniem de hoge werkdruk en tijdgebrek aan als belangrijkste hindernis voor optimale compassievolle zorg. Volgens de onderzoekers spelen impliciete opvattingen over compassievolle zorg zorgprofessionals op dit punt parten. Om te beginnen ligt er de veronderstelling aan ten grondslag dat compassie altijd moeilijk en tijdrovend is. Misschien nog belangrijker: waar zorgprofessionals compassievolle zorg beroepshalve definiëren als ‘meer medische handelingen’, hechten patiënten vooral waarde aan het ‘er zijn’ en de connectie van mens tot mens.
Gebrekkig onderricht
De bevraagde aio’s geven daarnaast aan dat compassie noch in de opleiding noch tijdens de coschappen expliciet wordt toegelicht. Van zorgprofessionals wordt verwacht dat ze hun kennis van compassie al doende ontwikkelen. Evidence-based instrumenten om compassie aan te leren en expliciete rolmodellen zijn er niet.
Patiënt bevragen
Om compassie in het zorgproces meer ontplooiingsruimte te geven, doen de onderzoekers een paar aanbevelingen. Zo adviseren ze expliciet aandacht te schenken aan beperkende overtuigingen onder zorgprofessionals ten aanzien van compassievolle zorg, zoals de vrees om emotioneel te betrokken te raken. Dat kan onder meer door te nadrukken dat geneeskunde altijd zowel een wetenschap als kunst is. De belangrijkste sleutel is misschien wel betere communicatie. Als zorgprofessionals weten hoe ze patiënten moeten bevragen, wordt scherper duidelijk wat de patiënt van compassievolle zorg verwacht en hoe de zorgprofessional hieraan kan voldoen.
