De stichting Bedside Singers Nederland is een organisatie van vrijwilligers die aan het sterfbed zingen. Zij zijn snel gegroeid naar een bijna landelijk opererende organisatie. Na een vliegende start in met name hospices, zoeken ze nu naar meer plekken waar ze kunnen optreden, bijvoorbeeld in verpleeg- en ziekenhuizen.
‘Iedere Nederlander die dat wenst in de laatste levensfase toezingen.’ Zo omschrijven grondlegger Petrie Akkerman en voorzitter Ingrid Windmeijer de missie van de Stichting Bedside Singers Nederland. Hun organisatie ondersteunt kleine koren die mensen in de laatste levensfase toezingen en zo het stervensproces verlichten. Deze missie is niet uit de lucht gegrepen. Bedside Singers is in vijf jaar gegroeid van één naar veertig koren.
Mummie
Het initiatief begon in 2016 met een koor in Amsterdam dat werd opgericht door Akkerman. In de jaren daarvoor zong zij voor haar dementerende ouders. Ze ondervond hoezeer die daardoor werden geraakt. “Mijn moeder veranderde van een naar een plafond starende mummie naar de persoon die ze altijd was geweest. Dat maakte veel indruk. Met muziek kom je op een ander niveau binnen. Zo bereik je mensen terwijl dit op andere manieren niet meer lukt.”
Akkerman gunde ook andere stervenden dit en zocht naar gelijkgestemden. “Ik dacht: mijn ouders hebben de mazzel dat er een zingend kind op bezoek komt. Maar dit zou voor zoveel mensen een geschenk uit de hemel kunnen zijn.” Omdat ze in Nederland geen bestaand initiatief ontdekte, richtte ze zelf het eerste Bedside Singers-koor op. Dit deed ze naar het Amerikaanse voorbeeld van Threshold Choir.
Ingrid Windmeijer sloot zich al in deze beginfase bij het initiatief aan. Zelf ook zingend actief merkt ze dat muziek iets losmaakt in de laatste levensfase: “Er gebeurt iets in het lijf van de mensen voor wie we zingen. Daarvoor hoeven ze geen muzikant of muziekliefhebber te zijn. Ik heb meerdere malen meegemaakt dat mensen na een optreden zeiden: “ik ben nooit zo bezig geweest met muziek en toch ontroerde mij dit enorm.”
De Bedside-koren zingen overigens niet alleen voor de stervenden, vertelt Akkerman. “Meestal zijn bij onze optredens ook naasten aanwezig. Niet zelden komt het bij hen nog meer binnen. Misschien zien we bij hen nog wel meer tranen dan bij degene die gaat sterven.”
Zingeving
Het Amsterdamse koor van Akkerman kreeg landelijk al vrij snel navolging. En het initiatief ging vliegen, nadat het onder de naam Bedside Singers in 2019 de Overhoop-prijs van 25.000 euro won. Windmeijer: “Daarmee konden we een ondersteunende organisatie opzetten en landelijk groeien.”
Het geld wordt vooral besteed aan trainingen. Zo zorgt de organisatie voor een hoge kwaliteit en uniforme en voor de buitenwereld duidelijke werkwijze van de koren. Deze kwaliteit wordt bewaakt door Akkerman die trainingen geeft en artistiek leider is. Het kost weinig moeite om mensen te werven voor de koren, vertelt ze. Zij begrijpt wel waarom. “In zo’n koor kunnen liefhebbers zingen en tegelijk zinvol bezig zijn. Dat spreekt veel mensen aan.”
Ook bij haar speelde dit aspect van zingeving mee. “Ik ben zelf opgeleid als klassiek zangeres. Ik heb concerten gegeven, maar het contact met het publiek was daarbij minder direct en wederkerig dan ik wilde. Ik was voor mijn gevoel vooral aan het zenden. Bedside Singers gaf mij de mogelijkheid om veel meer verbinding te maken met mijn publiek. Ik denk dat muziek daar ook voor bedoeld is. Het is er niet alleen om mooi te zijn, maar ook om mensen met elkaar te verbinden.”
Ruis voorkomen
De Bedside Singers-koren bestaan meestal uit tussen vijf en tien leden. Als ze optreden, doen ze dit met drie of vier zangers. Optredens variëren in lengte van enkele minuten tot een uur. Een van de koorleden fungeert daarbij als ‘het anker’. Dit is als het ware de dirigent. Het anker onderhoudt ook het contact met de ontvanger en eventuele naasten die aanwezig zijn. De rest van het koor beperkt zich meestal tot zingen, maar dit is geen wet van meden en perzen.
Akkerman: “Het hoeft niet beslist plechtig te zijn of doodstil. Soms is het ook gewoon gezellig. Maar we proberen wel ruis te voorkomen. We willen het zo rustig mogelijk houden.” Windmeijer legt uit waarom dit het streven is: “Aan het einde van hun leven worden mensen gevoeliger. Ze horen, ruiken, zien en voelen veel meer. Alles komt heftiger binnen. Daarom mijden wij onnodige prikkels.”
Niet iedereen is geschikt voor een Bedside Singers-koor. Akkerman: “Een zekere bescheidenheid en het vermogen om met emoties om te gaan zijn belangrijk. Je doet dit voor de stervenden voor wie je zingt, niet voor jezelf. We willen dat de muziek een geruststellend en kalmerend gevoel geeft. We noemen dit de wiegeliedkwaliteit.” De koorleiders van de lokale koren selecteren nieuwe leden meestal via audities en gesprekken. Bij de keuze van liederen uit het repertoire houden de koren rekening met muziekvoorkeuren van de stervenden. Windmeijer: “Dit betekent echter niet dat we een zingende jukebox zijn. We sluiten zo goed mogelijk aan bij de stemming en de muzieksmaak.”
Hospices
In de komende tijd zal het aantal koren en koorleden organisch blijven groeien, denkt Windmeijer. “Maar waar we ons nu meer op willen richten, is het uitbreiden van plekken waar mensen van onze gratis dienst gebruik maken. Dat kunnen zowel organisaties zijn als particulieren, bijvoorbeeld bij een euthanasietraject.”
Hospices zijn nu nog de belangrijkste afnemers van de diensten van de Bedside Singers. “Zij staan open voor wat wij doen, ook omdat daar vrijwilligers werken. Die zien dit als een waardevolle aanvulling op de palliatieve zorg. Ook bij mensen thuis zingen we, maar dat kan nog veel meer, net als in verpleeghuizen. Vaak zijn leidinggevenden daar wat afhoudend. Ik denk dat dit voortkomt uit de vrees dat onze komst een extra belasting vormt voor de verzorgenden.” Akkerman: “Die vrees is niet terecht. Als bewoners wat ontspanning, verlichting of troost ervaren door onze liedjes, dan werkt dat door bij de familie en het personeel om hen heen.”
