Hoe organiseer je succesvol regionale samenwerking rondom informatievoorziening in de zorg? Nou, door duidelijke afspraken te maken bijvoorbeeld. Tijdens de sessie ‘Effectief regionaal samenwerken vanuit gedeelde uitgangspunten’ op Zorg & ict op 9 april in Utrecht, presenteert koepelorganisatie RSO Nederland acht architectuurprincipes die regio’s helpen om digitale samenwerking duurzaam en toekomstgericht vorm te geven.
De behoefte aan landelijke standaardisatie in gegevensdeling binnen de zorg is groot. Nederland loopt hierin volgens topambtenaren zo’n tien jaar achter op koplopers als Estland en Zweden. In de praktijk wordt nu vooral regionaal gezocht naar werkbare oplossingen. RSO Nederland helpt daarbij met acht architectuurprincipes die richting geven aan projecten, keuzes en implementaties.
“Deze principes vormen een solide basis voor veilige en efficiënte gegevensuitwisseling en helpen zorgprocessen en projecten toekomstbestendig te maken”, vertelt Ellen Ophoff, programmamanager van RSO Nederland. “Het zijn geen beperkingen, geen harde regels, maar juist hulpmiddelen. Ze bieden richting en ondersteunen bij het maken van keuzes tijdens implementaties, ze helpen bij het stroomlijnen van processen en het nemen van weloverwogen beslissingen, waardoor je met meer vertrouwen implementaties kunt aanpakken.”
8 Principes
De acht principes zijn dat de mens centraal staat, er met open standaarden wordt gewerkt, en dat integriteit en vertrouwen hoog in het vaandel staan. Daarnaast gaat het om enkelvoudige registratie en opslag, secundair gebruik, het gescheiden houden van data en functionaliteit, en moeten de regionale oplossingen de samenwerking in de regio ondersteunen. Als laatste principe geldt: landelijk voor regionaal voor lokaal.
De principes zijn gelijkwaardig, legt Ophoff uit. “Er is geen volgorde in belangrijkheid. Per casus is er ruimte voor invulling vanuit het ‘pas toe of leg uit’ principe. Ze versterken de landelijke samenhang, waardoor regio’s inzichten en ervaringen kunnen delen. Ook helpen ze bepalen wat voor impact we maken met de regioarchitectuur, door de regionale informatievoorziening meer te realiseren vanuit de wensen van de gebruikers.” Daarnaast helpen de afspraken wanneer zorgpartijen met leveranciers om tafel gaan en bij de selectieprocedures van nieuwe applicaties, vult ze verder aan.
De mens centraal
Ook al zijn alle acht architectuurprincipes gelijk, toch geeft Ophoff er tijdens de sessie eentje extra aandacht: de mens centraal. “De cliënt, patiënt of inwoner moet centraal staan bij gegevensuitwisseling en besluitvorming. Mensen moeten kunnen beschikken over hun eigen gezondheidsinformatie en daarmee regie voeren over hun gezondheid. Ze bepalen zelf of ze die informatie willen delen en met wie. In dit principe komt ook het perspectief van de zorgverlener meegenomen.”
Het principe vraagt om fundamenteel anders denken en werken, stelt ze. Systemen en diensten moeten worden ontworpen met de focus op de gebruiker, en niet alleen vanuit een technische oplossing. Applicaties moeten dus niet alleen voldoen aan technische eisen, maar ook daadwerkelijk bijdragen aan een betere ervaring voor zowel de patiënt als de zorgprofessional. Ophoff noemt een aantal belangrijke aandachtspunten om mee te nemen in dit principe, zoals digitale inclusie, meer luisteren naar gebruikers en het ontwikkelen van een gebruiksvriendelijke omgeving.
Architectuurprincipes in de regio
De principes worden inmiddels al toegepast in verschillende regio’s. Zo werkt Connect4Care in de regio Haarlemmermeer en Kennemerland met een regionale architectuur op basis van de acht principes. Binnen het project ‘Regioarchitectuur’ zijn regionale afspraken gemaakt over technische oplossingen en functionaliteiten. Met een speciaal opgerichte Architectuurtafel, waarin de meeste regionale zorgorganisaties zijn betrokken, worden digitale ontwikkelingen getoetst aan de principes. “We wijzen niemand af, maar geven richting bij opschaling,” aldus programmamanager Paula Hoogeveen.
Ook RijnmondNet in de regio Rotterdam-Rijnmond gebruikt de principes actief. Daar komt de Architectuurboard twee keer per maand bijeen om nieuwe initiatieven te toetsen en te zorgen voor duidelijke afspraken en richtlijnen voor digitale gegevensuitwisseling om het delen van data soepel en zonder gedoe te laten verlopen. Projectleider Sandy Vermeij: “Er ontstond frictie doordat projecten langs elkaar heen liepen. Daarom is de Architectuurboard opgezet, waarin vertegenwoordigers uit VVT’s, ziekenhuizen en huisartsen zitten. Dankzij de principes hebben we nu duidelijke richtlijnen, waardoor samenwerking soepeler verloopt.” De principes schuren nog steeds wel eens met projecten in de regio, gaat ze verder. “Maar we gaan door met zoveel mogelijk informatie en kennisdelen met elkaar. Alle projecten zijn gericht op samenwerking.”
De principes zijn dan ook geen wet van Meden en Perzen benadrukt Ophoff. “Het zijn hulpmiddelen die richting geven aan waar we voor staan. Ze moeten de implementatie van regionale informatievoorziening verder helpen.”
Roep om landelijke standaarden
In een tijd waarin de zorg kampt met personeelstekorten en oplopende druk, zijn goede gegevensuitwisseling en regionale samenwerking cruciaal. De roep om landelijke standaarden klinkt dan ook luid, ook vanuit de zaal. Deelnemers vragen of de acht architectuurprincipes van RSO Nederland niet ook landelijk kunnen worden ingevoerd. Ophoff: “Die gesprekken lopen. Maar ons advies is: wacht niet, begin nu al met het toepassen van deze principes in de regio.”
Ook Vermeij pleit voor landelijke afstemming. “Informatievoorziening stopt niet bij de regiogrens. Hoe meer regio’s met dezelfde principes werken, hoe makkelijker het wordt om oplossingen op te schalen.”
