Innovaties zijn er volop. Maar het duurt veel te lang om ze geïmplementeerd in werkprocessen te krijgen. En als ze daar eenmaal beland zijn, lossen ze vaak nét niet de problemen op waar zorgverleners tegenaan liepen’. Drie lessen van Anne Marie Weggelaar om succesvoller te innoveren. Belangrijkste boodschap: vooral naar de praktijk te blijven kijken.
Anne Marie Weggelaar deelt op Zorg & ict lessen om de zorg echt te vernieuwen. Als ‘bijzonder hoogleraar Innovatie en Transformatie van de zorg’ ziet ze nog veel te veel voorbeelden van hoe het niet moet. Innovaties moeten veel sneller daadwerkelijk impact maken door problemen oplossen waar zorgprofessionals daadwerkelijk mee kampen.
Les 1. Honderd procent veiligheid bestaat niet. En is niet nodig
“Omdat een innovatie per definitie nieuw is, zijn er vaak geen regels voor wat wel of niet mag. Iedere organisatie moet er dus zelf regels bedenken en de neiging van mensen is dan om alle risico’s te willen afdichten. De innovatie gaat eerst langs de afdeling juridische zaken. Dan langs de privacy officer. Daarnaar volgt de security officer. Daarna moet je naar de afdeling kwaliteit en veiligheid voor een PRI. Dan moet je nog naar medische technologie financiën voor de business case.”
“Die eisen die daarbij aan de veiligheid van bijvoorbeeld software gesteld worden, zijn echt ongekend. Zo heeft De Nederlandse bank dit niet eens geregeld. Natuurlijk is een elektronisch systeem niet honderd procent veilig, maar dat was het papieren systeem ook niet. Kunnen we die twee niet tegen elkaar wegstrepen? Wat is een aanvaardbaar risico? Om dat te bepalen, moeten we luisteren naar zorgprofessionals. We hebben de stem van de professional nodig die een beetje ‘kalibreert’ tegenover alle experts op één onderwerp. Is dit nou een aanvaardbaar risico of niet? Neem nou een til-robot. Is het erg als er een heel klein risico bestaat dat iemand eruit valt? Wie garandeert mij dat mijn moeder niet valt als zij door een zorgprofessional wordt opgetild? “
“En dan is zo’n innovatie een knallend succes. Dan denk je nou hup verspreiden naar allerlei andere plekken. Nee dus. Op al die andere plekken beginnen we weer opnieuw allemaal regels te maken. En begint de weg langs al die afdelingen opnieuw. En dat is jammer, want het vertraagt ontzettend. We zouden als sector samen ‘gouden regels’ moeten maken. Iets wat op één plek voldoende is beoordeeld, is ook goed genoeg voor een andere organisatie. Vergelijkbaar moet hoe we ook onderzoek toetsen.”
Les 2. Los het echte probleem op. Ga uit van feiten en niet van vermoedens
“Nieuwe producten zouden ontwikkeld moeten worden op basis van vragen van zorgprofessionals of burgers. En niet op basis van vermoedens. Vraag voordat je iets gaat ontwikkelen aan zorgverleners waar ze nu precies tegenaan lopen. En wat ze echt zou helpen.”
Als een innovatie eindelijk uitgeprobeerd mag worden, blijkt nog te vaak dat die net niet het probleem oplost waar de zorgprofessionals tegenaan liepen. Die krijgen er dan in het ergste geval alleen maar werk bij. Weggelaar: “Neem nou die apparaten om steunkousen aan- en uit te trekken. Het idee was goed. Maar de systemen die er nu zijn, vragen nog veel te veel spierkracht en oog-hand coördinatie. Juist de groep die deze innovaties nodig heeft, heeft dit niet. Die innovaties lossen het probleem dus voor een groot deel van de burgers niet op.”
En als de product of dienst er eenmaal is, blijf dan overleggen, vindt Weggelaar. Voldoet het niet, zoek dan samen een oplossing. “Wat ik nu te vaak zie, is dat er op basis van een probleem een oplossing geleverd wordt die net niet lekker werkt. Dan moet je niet zeggen ‘Piet is een slechte leverancier, die heeft mij niet geleverd wat ik verwacht had’. En dan vooral geen ruzie gaan maken over het contract. Leer samen van de gemaakte fouten en ga door tot een product hebt dat werkt zoals het zou moeten werken volgend de eindgebruiker.”
Les 3. Kijk naar het ecosysteem. Iets nieuws in iets ouds proppen, levert alleen maar extra werk op
Nieuwe technologie inpassen in oude werkprocessen levert alleen maar extra werk op, aldus Weggelaar. “In Nederland hebben we jarenlang gedacht ‘als het werkt moet je het implementeren’. Uitrollen is dan niet meer dan platwalsen en aan mensen ‘verkopen’. Zo werkt het niet. Een nieuwe manier van werken vraagt een aanpassing van het huidige ecosysteem. Mensen moeten ermee aan de slag. Wat betekent het voor hun werk? Wat doet het met de werkprocessen? Welke andere service bieden we aan patiënten of cliënten? Als je het oude systeem in stand houdt en er een nieuw systeem naast zet, heb je alleen maar extra mensen of extra geld nodig. Terwijl je juist tijd en geld wilde besparen.”
Luister naar zorgprofessionals
De lessen zijn voor innovatoren, maar ook voor zorgprofessionals. Het is volgens Weggelaar belangrijk dat zorgprofessionals zich meer laten horen. En dat hun stem gehoord wordt. Ze hoopt dan ook dat er veel zorgprofessionals naar Zorg & ict komen om daar het gesprek aan te gaan met de deelnemers die er hun producten en diensten aanbieden. Geef aan waar je tegen aan loopt in de praktijk en laat het over aan deze leveranciers om oplossingen te bedenken. Alleen dan komen er innovaties de zorg ook echt gaan veranderen.
Wasrobot
Weggelaar heeft als mantelzorger en ex-zorgprofessional nog wel een verzoek aan de innovatoren van Nederland. “Er worden volop robots ontwikkeld om auto’s te wassen en aardbeien te plukken. Waarom dan niet om mensen te wassen? Mijn moeder is afhankelijk van zorg. Ze moet ’s morgens wachten tot iemand haar komt wassen en aankleden. Dat kan ze dus niet op haar eigen tijd doen. En als ze overdag een verschoning nodig heeft, is ze weer afhankelijk van zorgverleners. Soms moet ze wel acht uur wachten. Ik verbaas mij er echt over dat hier nog geen robot voor is. Natuurlijk kost dat geld. Maar die zorgverleners zijn ook niet gratis. Wat kost het wel niet als er elke dag een paar keer iemand langs moet komen? De businesscase is dan snel gemaakt.”
Anne Marie Weggelaar is spreker op Zorg & ict 2025. Op woensdag 9 april om 14.00 uur houdt ze op de mainstage een presentatie met als titel Innovaties door databeschikbaarheid op weg naar echte transformatie in de zorg.
