Steeds meer ziekenhuizen maken de omslag naar waardegedreven zorg. Dat vraagt om een aanpassing van leidinggevende functies en leiderschapsstijl. Het Linnean Initatief komt daarom met een nieuw profiel voor medisch leiderschap.
“We hebben medisch leiders nodig die denken vanuit de meerwaarde voor de patiënt”, stelt Paul van der Nat. “Artsen die verbinden, het denken vanuit silo’s achter zich laten en over specialismen heen kunnen kijken. Hoe verder organisaties komen met waardegedreven zorg, hoe meer de organisatiestructuur en -cultuur veranderen. Daar hoort een ander leiderschapsprofiel bij.”
Medisch leiderschap
Het Linnean Initiatief wil waardegedreven zorg in Nederland versnellen. Van der Nat leidde de werkgroep die het nieuwe profiel opstelde voor medisch leiderschap. Hij is manager waardegedreven zorg in het St. Antonius Ziekenhuis, manager wetenschapsontwikkeling binnen Santeon en senior onderzoeker in het Radboudumc. Het nieuwe profiel kan volgens hem gebruikt worden als hulpmiddel in ziekenhuizen die de transitie naar waardegedreven zorg doormaken.
Organiseren rond patiëntgroepen
“Je ziet dat steeds meer ziekenhuizen aandoeningsgericht gaan organiseren”, zegt Van der Nat, “In het Antonius hebben wij bijvoorbeeld al tien multidisciplinaire zorgketens. Als je zo’n eenheid of keten vanuit een ouderwets, hiërarchisch beeld van leiderschap aanstuurt, wordt het nooit een succes.”
Hij beschrijft hoe waardegedreven zorg zich van ‘een projectje ernaast’ in veel ziekenhuizen nu ontwikkelt tot een vaste aanpak, verankerd in de organisatiestructuur. “We gaan weg van de verticale organisatie en platter rond patiëntgroepen organiseren. Het verschilt per ziekenhuis, maar er komen meer verantwoordelijkheden lager in de organisatie te liggen.”
Nieuw profiel
Hoog tijd voor het beschrijven van een nieuw leiderschapsprofiel voor waardegedreven zorg, zo vond de werkgroep veranderkunde binnen het Linnean Initiatief. Jean-Bart Bügel, manager finance & control in Franciscus Gasthuis & Vlietland, maakte deel uit van de werkgroep.
“Ook ons ziekenhuis zit middenin die ontwikkeling van organiseren rond diagnosegroepen”, vertelt hij. “Aan de invulling van nieuw leiderschap hebben we veel aandacht besteed. Het is prettig om binnen zo’n werkgroep ervaring en kennis te kunnen uitwisselen. Nu dit profiel er is, hoeven andere ziekenhuizen het wiel niet opnieuw uit te vinden.”
Verbinden en teamgevoel
“De nieuwe medisch leider kijkt altijd naar het hele pad dat een patiënt met een bepaalde aandoening doorloopt”, zegt Bügel. “En maakt steeds de afweging: welke kwaliteit wordt hier toegevoegd voor de patiënt en tegen welke kosten. Niet meer vanuit je eigen vakgroep, maar altijd gericht op de hele keten. Die manier van denken is essentieel.”
Van der Nat vult aan: “In waardegedreven zorg zoek je naar een verbinder die over specialismen heen kan kijken. Daarom moet de medisch leider in staat zijn een teamgevoel neer te zetten. Hij of zij moet artsen, verpleegkundigen en ondersteunend personeel kunnen samenbrengen.”
Veelzijdig manager
Matthijs van der Linde, senior adviseur bij het Linnean Initiatief, denkt dat waardegedreven zorg ook vraagt om medisch leiders met lef en ambitie. Omdat er andere organisatievormen ontstaan, moeten medisch leiders ook in staat zijn een nieuwe unit op te bouwen en organisatieverandering aan te sturen. Meestal samen met een verpleegkundig en bedrijfskundig leider.
“Het kunnen enthousiasmeren van een team is heel belangrijk”, vindt Van der Nat, “Je wilt mensen meekrijgen in een verandering. Dat kan bijvoorbeeld door lunches te organiseren of meer op de werkvloer te zijn. Ik zie daar in ons ziekenhuis al mooie voorbeelden van.”
Ook kostenbewustzijn en inzicht in uitkomstindicatoren en financiën zijn een vereiste. Bügel: “Vanuit onze afdeling finance & control bieden we veel ondersteuning op dit vlak, maar de medisch leider moet het spel goed snappen. Bij waardegedreven zorg zijn kosten en uitkomsten nu eenmaal belangrijk.” Het nieuwe profiel beschrijft kortom een veelzijdig manager.
Lastig te vinden
Van der Nat verwacht dat dit nieuwe leiderschapsprofiel leidend zal worden. Op de vraag of deze ‘schapen met vijf poten’ ook te vinden zijn, antwoordt hij: “Op papier hebben we het heel mooi beschreven, maar het vinden van de juiste mensen wordt denk ik nog best lastig. Er is nog veel te winnen in het opleiden van artsen met die bredere blik.”
Toch ziet hij in het St. Antonius Ziekenhuis geschikte, nieuwe leiders opstaan en een groeiend enthousiasme voor waardegedreven zorg bij de jonge garde. Bügel is nog optimistischer: “We hebben hier inmiddels twaalf medisch leiders van geïntegreerde zorgeenheden (GZE’s) of zorgpaden rondlopen die aan het profiel voldoen. Je kunt de cultuurverandering in je ziekenhuis natuurlijk ook ondersteunen. Wij doen dat bijvoorbeeld met masterclasses en een toolkit gericht op waardegedreven zorg.”
Beweging versnellen
Bügel hoopt dat andere ziekenhuizen het profiel gaan overnemen. “Er ligt nu een profiel waarmee je de toekomst van waardegedreven zorg in kan. Opgesteld door ziekenhuizen die al verder zijn met de implementatie van waardegedreven zorg.”
Van der Linde zegt namens het Linnean Initiatief: “Ik hoop dat het profiel aanzet tot gesprekken over het leiderschap van de toekomst. Dat is belangrijk om de beweging naar waardegedreven zorg te versnellen. We werken ook aan een profiel voor verpleegkundig leider en bedrijfskundig leider. Zo kunnen ziekenhuizen straks een leidinggevend team vormen waarin alle competenties geborgd zijn.”
