Ondanks een laagdrempelig zorgstelsel is de gezondheidskloof in Nederland enorm. Relatief rijke hoogopgeleiden leven zes jaar langer dan armere laagopgeleiden. Het verschil in gezonde levensverwachting is zelfs bijna twintig jaar. Vroegdiagnostiek kan helpen deze kloof te overbruggen, gelooft zorgpublicist Willem Wansink in de podcastserie ‘Eerder meten, beter weten’.
Tijdigheid is volgens Wansink hoe dan ook essentieel voor doeltreffende zorg. “Je zult toch dokter zijn en weten dat je een heleboel kunt doen als je er vroeg bij bent, en dat er juist heel weinig te doen is als je te laat komt”, zegt Wansink in ‘Eerder meten, beter weten’. “Toch worden in de late stadia nog veel dure levensverlengende behandelingen gegeven waarvan vaak niet duidelijk is of ze iets uithalen. Dus daarom die gedachte: we moeten er eerder bij zijn.”
Om de discussie over vroegdiagnostiek aan te jagen, schreef Wansink het boek Artsen de wijk in – Red levens, spoor ziekten eerder op. De activistisch klinkende titel is een welbewuste keuze, zo legt Wansink uit. “Voor dit boek heb ik met onder andere oud-ziekenhuisbestuurder en internist Marcel Levi, longarts en antitabak-activist Wanda de Kanter en hoogleraar cardiologie Folkert Asselbergs gesproken. Dit type dokters is niet alleen vaktechnisch goed, maar ze hebben ook een hart. Ze weten dat Nederlanders die het minder goed hebben het eerst en het ergst ziek worden. Om die mensen te bereiken moet je de wijken in. Als je die doelgroep eerder weet te bereiken kun je sneller, effectiever en ook goedkoper behandelen.”
Draagvlak
De wrange waarheid is dat juist in achterstandswijken de afstand tot de zorg groter is dan elders. Zorgverleners worden niet zelden met de nodige argwaan bekeken. Primaire preventie op het gebied van voeding en leefstijl wordt makkelijk als betuttelend ervaren. Ook de animo om aan screeningsprogramma’s deel te nemen is substantieel lager. Waar het deelnamepercentage aan het bevolkingsonderzoek naar darmkanker in Oost-Nederland zo’n 80 procent bedraagt, is dit in de vier grote steden 55 procent. De vraag is dus hoe het draagvlak voor vroegdiagnostiek te vergroten.
Overtuigingskracht
Wansink pleit voor het engageren van prominente figuren met ‘charme, charisma en gezag’. “Een voetbalclub als FC Utrecht heeft bijvoorbeeld een All Stars Club van oud-voetballers die zich maatschappelijk inzetten. Daarnaast kent elke wijk mensen die opvallen. Als je dit soort mensen meekrijgt, kun je veel winnen. Ik heb daarnaast groot vertrouwen in de overtuigingskracht van dokters. Ook de medisch specialist moet zich in zijn witte jas in de wijk laten zien om het gesprek aan te gaan met mensen, rustig en rationeel. Sluit mensen vooral niet uit. Door de polarisatie in Nederland wordt de ongelijkheid aangewakkerd. Het is belangrijk dat mensen de vrijheid hebben om na te denken en te kiezen.”
Ook digitale hulpmiddelen kunnen volgens Wansink helpen het draagvlak voor vroegdiagnostiek te vergroten. “Bijna iedereen heeft tegenwoordig een smartphone en gebruikt allerlei apps. Het is zo’n beetje ieders belangrijkste bezit, ook in minder welgestelde wijken.”
Naast gebrek aan draagvlak speelt ook “het gat tussen de huisarts en het ziekenhuis” vroegdiagnostiek parten. “Er moet een tussenvorm komen”, vindt Wansink. “Dat hoeft geen diagnostisch centrum te zijn. Je kunt in buurten in samenwerking met huisartsen veel doen in een wijkgebouw of consultatiebureau voor ouderen.”
Commercieel initiatief
Rijst de vraag wie hierbij aan zet is. Moet er van overheidswege na de screening op borst- en darmkanker bijvoorbeeld een bevolkingsonderzoek naar longkanker komen? “Ik heb niet de indruk dat de overheid nog meer collectieve bevolkingsonderzoeken wil beginnen. Dus misschien is een commercieel initiatief gewenst. Laat een paar kleine clubjes beginnen. Dan kun je na een paar jaar zeggen of het zin heeft om bijvoorbeeld thuis te testen op hart- en vaatziekten via urine.”
In de podcastserie ‘Eerder meten, beter weten’ spreken Ruud Koolen en Philip van de Poel van de Dutch Health Hub artsen, onderzoekers en opinieleiders over de voors en tegens van vroegdiagnostiek. Ga naar het overzicht van de podcasts.
