Het online consult stonden al een tijdje in de aandacht in het Amsterdam UMC toen de coronacrisis uitbrak. Daardoor kon het ziekenhuis ze razendsnel invoeren. Het online consult bleek een succesvol middel om de ambulante zorg te laten draaien tijdens pandemische tijden.
Dat is de conclusie uit een onderzoek waar Marlies Schijven, hoogleraar Simulatie, Serious Gaming en Applied Mobile Healthcare aan de Universiteit van Amsterdam, en chirurg in het Amsterdam UMC en CMIO bij VWS, aan meewerkte.
Intensive care
Toen covid zich vorig jaar maart grootschalig aandiende in ons land zagen ziekenhuizen zich geconfronteerd met allerlei uitdagingen. Allereerst moesten ze het hoofd bieden aan de enorme vraag aan capaciteit, middelen en personeel op de intensive care. Tegelijk moesten ze goede zorg blijven bieden aan patiënten die dringende niet corona-gerelateerde medische hulp nodig hadden.
Omdat tijdens de pandemie de zorg op de intensive care aan covid-patiënten het belangrijkste aandachtspunt werd, dreigde die andere zorg in gevaar te komen. Nog steeds blijft de uitdaging om buitensporige achterstanden voor de huidige en toekomstige gezondheidszorg te voorkomen en om hoogwaardige gezondheidszorg te bieden in poliklinieken, en tegelijk de kans op verspreiding van het virus te beperken.
Videoconsulting
Videoconsulting, het vervangen van poliklinische fysieke afspraken door virtuele zorg, lijkt daarvoor dus een hele goede oplossing, aldus de onderzoekers. Het voorkomt het risico van verspreiding van het virus, aangezien kwetsbare patiënten en hun ondersteunende familieleden niet hoeven te reizen of het ziekenhuis te bezoeken. Maar ook het contact tussen arts en patiënt blijft goed dankzij het gebruik van een real-time videoverbinding. Zowel patiënten als zorgverleners zijn erg tevreden over videobellen en geven het een cijfer 8. Het onderzoek is gedaan onder ruim duizend patiënten in het Amsterdam UMC, waar Schijven zelf ook als chirurg werkt en onder zo’n negentig zorgverleners die ermee werkten.
Coronacrisis
Toen de coronacrisis vorig jaar uitbrak, groeide in het Amsterdam UMC het gebruik van videoconsulting van in één maand tijd van 92 in maart naar 837 in april. Het ziekenhuis was voorbereid op deze enorme omslag. Drie jaar geleden startte promovendus en arts-onderzoeker Esther Barsom namelijk al met onderzoek naar de mogelijkheden van virtuele zorg. Hoe doe je dat veilig? Hoe past het goed in de workflow van de zorgverlener? Hoe richt je het zo in dat het voor de patiënt gebruiksvriendelijk is. Voor welke indicaties is dit het beste te gebruiken?
“We hadden net zo’n beetje al deze vragen uitgezocht toen covid zich aandiende”, vertelt Schijven. “Onze poliklinieken moesten grotendeels dicht voor fysiek bezoek. Mensen konden niet meer zomaar langskomen maar er waren nog steeds een hoop patiënten. Omdat we al zo goed waren voorbereid, konden we het videobellen ineens heel snel opschalen. Omdat Esther al drie jaar ermee bezig was, wisten we eigenlijk precies wat ervoor nodig was. We konden meteen aan de slag met videobellen, dat net ingebed was in ons digitale patiëntendossier, genaamd MijnDossier.”
Dokter-patiënt relatie
Ondanks dat het allemaal in een week is opgezet, heeft nagenoeg iedereen het prettig gevonden, aldus Schijven. “Patiënten vonden het heel fijn om zo direct contact te hebben met de arts in plaats van over de telefoon. Ook de artsen vonden het prettig. Videoconsulting is goed voor de dokter-patiënt relatie in een pandemie. Het is heel belangrijk om deze relatie te bestendigen in een pandemie.”
“Ook al was het een race tegen de klok, ging eigenlijk bijna alles goed. Wat misschien beter kon, is dat mensen met vragen over de verbinding en de portal naar de polimedewerkers gingen in plaats van naar de IT-afdeling. Wat hielp was dat we een ‘sneakerteam’ van mensen op gympjes hadden rondlopen. Dit implementatieteam bestond uit jonge mensen met iPads in hun hand die bij de poli’s langsgingen om uit te leggen hoe het videobellen werkt en wat er bij komt kijken. Ze stonden stand by wanneer mensen ergens tegenaan liepen.”
Ook nu houdt videoconsulting haar plek in het Amsterdam UMC. Schijven: “Stel je voor dat een patiënt uit Groningen na zijn operatie weer thuis is. Dan is het toch zonde om voor een bijvoorbeeld dat follow-up gesprekje van tien minuten dat hele eind te moeten reizen. Het is natuurlijk anders als het gaat om een consult waarbij écht een doktersblik nodig is, zoals bijvoorbeeld bij wondinspectie, of wanneer er een handeling verricht moet worden. Voor sommige indicaties is persoonlijk contact echt nodig, maar voor veel heel veel zaken brengt videoconsulting net wat meer dan een belletje. Belangrijke aspecten van communicatie behouden die niet via de telefoon mogelijk zijn, zoals visuele interactie en non-verbale signalen.”
Richtlijnen
Het succes met het videobellen delen Schijven en Barsom nu met andere ziekenhuizen. Een belangrijke voorwaarde voor schaalvergroting van videoconsulting is dat er onderzoek blijft plaatsvinden naar de duurzaamheid van het middel, aldus de onderzoekers. Onderzoek is nodig om het gebruik ervan te waarborgen en de beste implementatie in de gezondheidszorg in verschillende instellingen makkelijker te maken.
Ook is verdere ontwikkeling in eindgebruiker-technologie nodig, aldus het onderzoek. Er moeten richtlijnen worden ontwikkeld die zowel patiënten als zorgverleners adviseren, stellen de onderzoekers. Naast technische implementatie en probleemoplossing, moeten deze richtlijnen ook rekening houden met belangrijke aspecten zoals digitale gezondheidsgeletterdheid, authenticatie van patiënten en zorgverleners, privacy en ethiek.
Binnenkort zullen deze richtlijnen, waaraan Schijven en Barsom hebben meegewerkt, via diverse koepels en organisaties worden verspreid, aldus de chirurg. “Alles wat wij hebben ondervonden, hebben we daarin gedeeld. We hebben onze collega’s in den lande ook om aanvullingen en hun expertise gevraagd. Dat hebben we gebundeld. Deze handreiking zal binnenkort landelijk worden gedeeld, zodat andere ziekenhuizen en zorginstellingen er weer mee aan de slag kunnen. We zijn natuurlijk niet het enige ziekenhuis dat al bezig is met videoconsulting, maar we zijn uniek dat we het aanbieden via ons eigen portaal. Als een je een videogesprek wilt met een arts hoef je dus niet een andere applicatie of oplossing te downloaden. De patiënt weet zeker dat een veilige verbinding is als hij of zijn belt met de zorgverlener. Ook voor de zorgverlener verandert zodanig niet de workflow, dat vinden wij belangrijk.”
