Verduurzaming in combinatie met digitalisering kan de productiviteit verhogen en de werkdruk verlagen, denkt Hans van Goudoever. Volgens hem staan we aan de vooravond van een ingrijpende systeemverandering. “We zullen de zorg volledig moeten herontwerpen.”
“Duurzame zorg is één van de dringendste dossiers voor Amsterdam UMC”, vindt de kersverse bestuursvoorzitter Hans van Goudoever. “We moeten daar ontzettend veel mee.”
Toen hij in 2021 toetrad tot de raad van bestuur wist hij dat hij hierin wilde vooroplopen. Hij is al een tijdje een vurig pleitbezorger van duurzame zorg in de organisatie en het geneeskundeonderwijs. Alarmerende rapportages over het klimaat en biodiversiteit hebben hem overtuigd van de urgentie van verduurzaming.
Daar kwam bij dat de tijd daar rijp voor was in zijn organisatie. “Vijf jaar geleden was planetary health al geopperd als strategisch issue. Toen maakten we er nog geen topic van omdat we vanwege de fusie met het VUmc vooral naar binnen keken. Na die fusie was het tijd om de luiken open te zetten. We konden absoluut niet meer om het thema heen. De gevolgen van klimaatverandering voor de wereld en de zorg zullen immens zijn. Om hiermee om te gaan zijn grote veranderingen in de zorg nodig.”
Gedaalde productiviteit
Van Goudoever heeft er vertrouwen in dat de zorgsector zijn forse uitstoot terugbrengt. Te beginnen bij zijn eigen organisatie. Ze investeren veel geld in verduurzaming op de werkvloer. Amsterdam UMC loopt voorop in het bieden van ondersteuning van verduurzaming door zorgprofessionals, vindt Van Goudoever. “Dat blijkt bijvoorbeeld uit ons begin dit jaar gestarte Centrum van Duurzame Zorg. Een taak van dit centrum is om onze zestig green teams te ondersteunen en onderzoek te initiëren. Zo helpen we onze green teams over obstakels te stappen waar zij tegenaan lopen. Wij halen het aapje van hun schouders!”
Van Goudoever verwacht dat verduurzaming op de werkvloer zal bijdragen aan het verlagen van de werkdruk. Hij noemt het voorbeeld van videoconsulten, waarmee zorgprofessionals tijd besparen en reisbewegingen voorkomen. Hierop is in de zorgsector nog een wereld te winnen, denkt hij. “Bij banken heeft digitalisering de productie per medewerker ontzettend verhoogd. Terwijl de productiviteit in de zorg de afgelopen tien jaar juist met 2 procent per jaar is gedaald. Ondanks het gebruik van digitale middelen doen wij steeds minder patiëntenzorg per mens. Terwijl artsen en verpleegkundigen niet minder hard werken. Dat betekent dat we iets beter kunnen doen.”
Herontwerpen
De verduurzaming van de zorg is nog maar net begonnen, denkt Van Goudoever. Hij verwacht ook veel van het landelijke streven naar passende zorg. Dit zal een duurzaam effect hebben, omdat onnodige zorg wordt voorkomen. “Nu zie je nog veel overbehandeling. Als jij een longontsteking oploopt, krijg je meestal voor een week antibiotica. Dat komt omdat wij bij onderzoek denken in weken. Mogelijk geven we daardoor te veel medicatie. Een ander voorbeeld zijn controles na een amputatie van beide borsten bij borstkanker. Je kunt je afvragen of je dan nog terug moet naar de chirurg.”
Om de ambitieuze klimaatdoelen te halen, is meer nodig dan we nu doen, denkt Van Goudoever. “Nu doen we het bestaande een beetje duurzamer. Daarmee komen we er niet” Een overgang naar passende zorg waarbij we veel zuiniger met grondstoffen (circulair) en menskracht omgaan, is in zijn ogen een systeemverandering. Dat vraagt om nog veel fundamentelere veranderingen.
“We zullen de organisatie van de zorg volledig moeten herontwerpen. Hoe ziet het eruit als we uitgaan van een systeem waarin we patiënten zelf de regie geven, ze meer thuis behandelen en meer mantelzorgers inzetten? Dat is een enorme ingreep op hoe we het nu hebben geregeld. Dat kunnen we als organisatie niet alleen. Daarvoor moeten we met een grote groep bij elkaar zitten en zeggen: laten we het nu eens echt anders gaan inrichten.”
Levensverwachting
De overgang naar duurzaam maken, is niet alleen een kwestie van het veranderen van de manier waarop we organiseren, is de overtuiging van Van Goudoever. Hij denkt dat ook een andere mentaliteit nodig is. “We hebben hier in het Westen een enorme welvaart opgebouwd. En hebben daarbij ontzettend geprofiteerd van wat onze grootouders en ouders hebben opgebouwd. Daardoor zijn we ontzettend rijk. We zullen ook wat moeten inleveren ten faveure van delen van de wereld die dat niet hebben gedaan. We moeten anderen iets gunnen.”
Bij duurzame zorg hoort volgens Van Goudoever dat je ook aandacht hebt voor verschillen tussen mensen, bijvoorbeeld in kansen en gezondheid. Dit speelt niet alleen globaal, maar ook lokaal, vindt de bestuursvoorzitter die ook nog steeds kinderarts is. In die laatste hoedanigheid ziet hij grote verschillen in gezondheid en kansen van gezin tot gezin. “Als je in de Amsterdamse metro van het noorden naar het zuiden gaat, kan het verschil in levensverwachting per metrostation zomaar zeven tot tien jaar verschillen. We moeten kijken naar hoe we dat kunnen verkleinen. Dan heb je het over de aanpak van schulden, betere leefomstandigheden en educatie.”
Jonge mensen
Hoe fors de noodzakelijke veranderingen ook zijn, Van Goudoever gelooft dat we ze gaan doorvoeren. Hij put hoop uit het enorme enthousiasme van de nieuwe generatie rond duurzame zorg. “Als ik hierover spreek, stroomt de zaal vol met vooral jonge mensen.”
