Digitalisering kan de zorg betaalbaar en beschikbaar houden. Maar hoe zit het met het uitwisselen van privacygevoelige gegevens? En hoe regel je de interoperabiliteit tussen al die verschillende systemen? De oplossing ligt in blockchain. Deze technologie staat op het punt om de digitale zorg te veranderen, aldus Nicky Hekster van de Dutch Blockchain Coalition.
Een paar jaar geleden werd blockchain nog dé grootste uitvinding sinds de komst van het internet genoemd. Het is een soort database waarin partijen gegevens kunnen uitwisselen en transacties kunnen opslaan in ‘blokjes’. Die zijn door het digitaal ‘ondertekend’ niet toegankelijk voor derden.
De Dutch Blockchain Coalition is in ons land aanjager en katalysator van nieuwe initiatieven die werken op basis van deze en aanverwante technologieën. Denk daarbij aan Self-Sovereign Identity (SSI), Multi-Party Computation (MPC), Zero-Knowledge Proofs en Privacy Enhancing Technologies (PET), maar ook aan Artificiële Intelligentie (AI). In de coalitie verkennen overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen gezamenlijk scenario’s en toepassingen met maatschappelijke en economische waarde.
Wegiz
Sinds vorig jaar zomer bracht Nicky Hekster in de werkgroep Gezondheid en Zorg in de Dutch Blockchain Coalition ruim dertig partijen bij elkaar om een aantal projecten rond blockchain en Privacy Enhancing Technologies op te zetten. Het zijn zowel zorgpartijen als aanbieders van technologie.
“We hebben de wind mee”, aldus Hekster. “Vorig jaar is de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) aangenomen. Hiermee worden zorginstellingen geacht om elektronisch informatie uit te wisselen. Dan is er natuurlijk ook het Integraal Zorgakkoord. Ook daarin speelt digitalisering een grote rol.”
Gegevensuitwisseling over landsgrenzen heen
Als laatste noemt hij de European Health Data Space. Dit initiatief zorgt voor uitwisseling van data in de zorg over landsgrenzen heen. “Na covid heeft dat vaart gekregen, omdat we zagen hoe het virus geen rekening houdt met de grenzen”, licht Hekster toe. “We moeten in staat zijn om data in Europa op een veilige en gecontroleerde manier te kunnen uitwisselen op een dusdanige manier dat het begrijpelijk is voor de systemen in de verschillende landen. Op een manier die onafhankelijk is van cloud-technologie uit China of Amerika.”
Kortom: dit jaar wordt hét jaar om te laten zien wat blockchain en de andere technologieën kunnen betekenen voor de zorg. Hekster: “Er is in de zorg een aantal termen die heel belangrijk zijn, zoals vertrouwen, behandelrelaties, privacy en security, wettelijke correctheid, onweerlegbaarheid, controleerbaarheid, transparantie en verantwoordelijkheid. Daar praat iedereen over.”
Privacy
“Blockchain gaat over al deze zaken. Privacy Enhancing Technologies staan bijvoorbeeld data-uitwisseling toe zonder daarbij de privacy van de cliënt te schenden. Of kijk naar Multi-Party Computation. Dit is een technologie die meerdere datasets niet in één mandje legt, maar ze bij de bron laat en via encryptie daaruit kennis deelt. Daarbij geef je de data dus niet bloot. Die blijven beschermd.”
“Deze technologie wordt bijvoorbeeld al gebruikt in het project Lancelot van TNO, Jansen Pharmaceuticals en het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Daarin is gekeken wat de effecten zijn van bepaalde medicijnen van Jansen op kankerpatiënten. Jansen mag volgens de wet geen toegang hebben tot die patiëntdata. Dat is als de slager die zijn eigen vlees keurt. Op deze manier kun je toch de kennis ontsluiten die erover is.”
Een ander project dat Hekster als voorbeeld noemt is Health-RI. Daar wordt machine learning gebruikt, dus met kunstmatige intelligentie, op basis van federated learning. “Dat respecteert de data in de silo’s van de ziekenhuizen, maar neemt via algoritmes alleen resultaten mee naar een volgend station. Daar moet je wel enige regie op plegen. Ook hier laat je zien dat je alleen de kennis ophaalt, en niet de data.”
Te voorzichtig vanwege AVG
Op Zorg & ICT wil Hekster een aantal van deze technologieën voor het voetlicht brengen. “Iedereen wil vooral voorzichtig zijn, vanwege de AVG. Maar er zijn zoveel combinaties te bedenken van de verschillende technologieën. Je kunt bijvoorbeeld met AI vanuit datasets synthetische data genereren. Die kun je onder governance van een blockchain met elkaar uitwisselen. Die synthetische data zijn dan gebaseerd op de patronen in de originele data. Die blijven veilig. Ook zijn er technologieën die de patiënt meer aan het roer zetten. Die kan aangeven wat er met zijn data gaat gebeuren. Tegenwoordig heb je blockchains met contracten die zeggen welke data je van wie krijgt. Je kunt die dan zelf doorzetten aan partijen die erom vragen.”
Meer grip op processen
Technologie zal het werk van de professional in de zorg makkelijker maken, denkt Hekster. “Die zal bijvoorbeeld minder moeite hebben met het verspreiden van gegevens over patiënten. Laboratoriumresultaten zijn efficiënter uit te wisselen. Ook uitgifte en toediening van medicatie kun je op blockchain zetten. Daardoor weet je zeker dat er niet mee gesjoemeld wordt. Denk aan opiaten die verdwijnen. Je krijgt meer grip op processen.”
Verbinding tussen domeinen
Een ander voordeel is de combinatie van domeinen. “Denk aan een verbinding van het medische met het sociaal domein. Als iemand in de schuldhulp zit, weet een arts dat niet omdat die niet bij de dossiers kan. Met dit soort technologie kan een arts een melding krijgen dat een patiënt bijvoorbeeld in de schuldhulpverlening zit. Die heeft misschien wel recht op bepaalde vergoedingen zonder dat hij het weet.”
En niet geheel onbelangrijk, de patiënt krijgt meer zeggenschap over zijn data. Hekster: “Dat is prettig want tegenwoordig weet je niet wat er met je data gebeurt. De soevereiniteit van de data en je identiteit is belangrijk. Als je het goed uitvoert, wordt het steeds makkelijker voor een professional om toestemming te krijgen van een patiënt voor gebruik van zijn data.
Een andere toepassing voor de patiënt is bij leefstijlverbetering. Je kunt informatie via een blockchain koppelen aan een gezondheidsapp. In combinatie met AI kun je dan leuke dingen doen. HealthBlocks is een startup die daar nu al mee bezig is. “Dit jaar willen we echt laten zien dat het bij verschillende gebruiksscenario’s werkt. Ik ben vooral op zoek naar scenario’s die schaalbaar zijn. We hebben nu een paar use cases op tafel liggen waarmee we aan de slag gaan. Als die lopen gaan we er ruchtbaarheid aan geven.”
Zorg & ICT 2023
Dat gebeurt ook op de Zorg & ICT 2023. In de sessie ‘Privacy Enhancing Technology – nieuwe mogelijkheden voor data- en kennisgedragen Zorg en Levenswetenschappen gaat Hekster dieper in op de verschillende decentrale datatechnieken en welke revolutionaire mogelijkheden ze bieden om patiëntdata te kunnen delen met borging van privacy en veiligheid. Registreer je nu en schrijf je vervolgens in voor de sessie met Nicky Hekster.
