Michelle van Tongerloo vecht in Rotterdam voor mensen die buiten de boot dreigen te vallen. Ze werkt twee dagen per week als waarnemend huisarts in een praktijk in Rotterdam-Zuid. Daarnaast is ze straatarts in de Pauluskerk en werkt ze in de laagdrempelige Huisartsenpost Rotterdam-Zuid.
Foto: Maartje Brokbernd
Michelle van Tongerloo is bevlogen. En ze werkt hard. Maar het is volgens haar allemaal goed te combineren. “Ik doe veel en er komt veel op me af. Naast mijn werk schrijf ik veel en word ik regelmatig gevraagd als spreker, zoals op het Groene Zorg Festival van 23 september. Ik ben een bevlogen en rebels persoon. En ik verbaas me over heel veel dingen in de zorg. Dat deed ik al toen ik net begon te werken. Maar pas nu ken ik de wegen om dingen te verbeteren.”
Via LinkedIn trekken haar bijdragen regelmatig de aandacht en wekken ze verbazing. Toen Van Tongerloo in 2017 begon bij de Pauluskerk, zag ze vooral ongedocumenteerden. “Het gaat nu om steeds meer verschillende mensen. Denk aan daklozen, mensen met psychiatrische problemen, verslaafden en arbeidsmigranten. Met name de groep arbeidsmigranten uit EU-landen die op straat belandt groeit snel. Maar ook steeds meer Rotterdammers weten de Pauluskerk te vinden. Voor al deze groepen zijn andere oplossingen nodig.”
Ongedocumenteerden
Ongedocumenteerden zijn mensen die langer dan drie maanden in Nederland verblijven zonder geldige verblijfsvergunning. Deze mensen hebben recht op zorg, maar dat weten zorgverleners vaak niet. Van Tongerloo: “Ze weten vaak niet dat die zorg vergoed wordt. Of ze hebben geen zin in het gedoe. Ik wilde dat een van mijn patiënten gezien werd door een KNO-arts en ik gaf aan dat er vergoedingen voor waren. Die zei vervolgens glashard dat het geld niet naar zijn maatschap zou gaan maar naar het ziekenhuis. En dat geld zag hij dus niet terug.”
In Rotterdam gaat het redelijk goed met de zorg voor ongedocumenteerden, vindt Van Tongerloo. “In de Pauluskerk zie ik inmiddels ongedocumenteerde mensen uit heel Nederland. Bijna iedereen die ik op zo’n dag zie, komt ergens anders vandaan. Dan geef ik aan dat ik ook best wil proberen ze naar een ziekenhuis in hun eigen omgeving te sturen. Dat willen ze meestal niet. In Rotterdam gaat het relatief goed. Als het niet lukt in het ziekenhuis, zijn ze snel weer hier. Als ze wel willen, moet ik eerst door heel veel afwijzingen heen voordat het uiteindelijk lukt. En dat kost veel energie.”
Er is een CAK regeling ongedocumenteerden, maar daar wordt nog lang niet genoeg gebruik van gemaakt. “Ik heb weleens gevraagd bij het Ministerie van VWS hoe ze hun eigen verantwoordelijkheid op dit gebied zien. Zij zeggen: de regeling is er en er is een duidelijke website, meer kunnen we niet doen.”
“Maar ziekenhuizen zijn hele complexe netwerken. De regeling is vaak wel bekend bij de directie en daar komen de informatiefolders binnen. Maar hoe laat je die kennis overal in de organisatie doordringen? Je spreekt als je iemand belt steeds weer iemand anders. We doen in Rotterdam ongelooflijk ons best om te netwerken. En daarbij de zorgverleners op de werkvloer te bereiken.”
Arbeidsmigranten
Een andere groeiende groep zijn de arbeidsmigranten. “Er zijn nu zo’n 800.000 arbeidsmigranten, vaak afkomstig uit EU-landen. Die zijn hier om de economie draaiend te houden. Die mensen werken vaak onder kwetsbare contracten. Het werk is vaak gekoppeld aan een dak boven hun hoofd en een verzekering. Als ze niet meer nodig zijn, belanden ze op straat. Deze mensen doen belangrijk werk ten bate van onze economie. En toch bieden we ze geen goed vangnet. Dat moet veranderen. Vanaf april mogen werk- en slaapplek niet meer worden gelinkt. Ik hoop echt dat dat voor verbetering gaat zorgen.”
Arbeidsmigranten worden vaak geweigerd in de maatschappelijke opvang, terwijl ze daar wettelijk wel voor in aanmerking komen. “De beoordeling wordt vaak niet door de IND maar door de ambtenaar gedaan. Op straat zie je de problemen ongelooflijk snel verergeren en dat is zonde.”
Huisartsenpost
Naast haar werk in de huisartsenpraktijk en de Pauluskerk werkt Van Tongerloo op de Huisartsenpost Rotterdam Zuidplein. Op deze laagdrempelige huisartsenpost werken vier huisartsen. Van Tongerloo: “Ik geloof niet dat de telefonische triage van de reguliere huisartsenpost werkt in de populatie waar ik werk in Rotterdam-Zuid. Het gaat om veel mensen met een migratieachtergrond en er is veel laaggeletterdheid.”
“Het is veel efficiënter om iemand even kort te zien in plaats van 45 minuten met iemand aan de telefoon te zitten. Als je ze vijf tot tien minuten ziet, voelen mensen zich veel meer geholpen. En als huisarts zie je snel of het erg is of niet. Als je het hebt over preventie: het is veel beter dat we dingen zien in een vroeger stadium dan te laat.”
Lekker geven
Van Tongerloo vroeg al regelmatig via LinkedIn om financiële hulp voor haar patiënten. Om dat geven te vergemakkelijken en te professionaliseren, heeft ze samen met anderen een stichting opgericht: Hoe kan ik je helpen? Er wordt druk gewerkt aan de site van de stichting die ‘Lekkergeven’ gaat heten.
Van Tongerloo: “Wat ik al informeel deed, neemt de stichting over. Als mensen armoedeproblematiek hebben, als ze op een andere manier ondersteuning nodig hebben of doorbraakhulp omdat ze vast lopen in hun leven, kunnen we die hulp straks via de stichting aanbieden. We zijn nu druk bezig het met bouwen van de website. Het moet een leuke, creatieve site worden die het stigma rond armoedeproblematiek doorbreekt. Steeds meer mensen in Nederland redden het niet. En dat is geen kwestie van ‘eigen schuld’.”
Daklozenbeleid
Een punt waar Van Tongerloo zich over blijft verbazen, is het daklozenbeleid. Veel van de patiënten van Van Tongerloo zijn dakloos. De gemeente komt niet verder dan symptoombestrijding. “Neem de bankjes op het centraal station. Ik weet dat veel van mijn patiënten daar zitten. Ze geven overlast, dus de gemeente haalt de bankjes weg. Dat is natuurlijk geen oplossing. Je kunt die mensen wel van het Centraal Station weren, maar nu zie ik ze weer overal op straat. Je lost het probleem niet op, je duwt het weg.
“Er wordt steeds meer vijandige architectuur geplaatst om mensen die geen omzet opleveren uit de stad te weren. Je mag op een terrasje zitten om een biertje te drinken. Maar als je op een bankje in het park een biertje drinkt, krijg je een boete.”
Sociale klimaat
Van Tongerloo ziet dagelijks hoe mensen vastlopen in het systeem. En ze maakt zich daar druk over. Toch wordt ze niet verteerd door boze gevoelens. “Ik zie ook dat het op veel plekken echt al beter gaat. En ik vind mijn leven leuk. Ik zit echt in een gezegende positie op heel veel manieren. Maar ja, ik ben het niet eens met veel dingen en dat laat ik weten.”
“Het sociale klimaat is zo afgebroken. Ik vraag me af of het nog ooit gaat terugkomen. En ik denk niet dat ons werk op korte termijn overbodig wordt. Sterker nog, we krijgen het alleen maar drukker.”
Michelle van Tongerloo is één van de sprekers op het congres Leven toevoegen aan de dagen van Carend op 14 maart 2024.
