Massale vergrijzing, dito personeelstekorten en verschraling van de zorg. Hoe gaat de samenleving de komende jaren deze baaierd van problemen te lijf? Techies en zorgprofessionals op innovatiefestival SXSW denken het antwoord te weten. De metaverse geeft ons de kans om de groeiende gaten in het zorgaanbod op te vullen met nieuwe en volgens de pleitbezorgers betere virtuele alternatieven.
Als er één term nadrukkelijk rond zoemt op de 29e editie van South by South West (SXSW) in Austin, dan is het de metaverse. Gaming, mode, muziek, communicatie, werk en ook zorg, geen onderwerp of het krijgt ergens in de overdadige programmering wel het etiket ‘meta’ opgeplakt. Meta is in, zoveel is duidelijk, maar waar staat meta voor?
Gedeelde ervaringen
In de minst beladen definitie is de metaverse een netwerk van virtuele driedimensionale werelden gericht op digitale sociale interactie. Believers zien de metaverse als de nieuwste en technisch meest voldragen vorm van het internet, ook wel aangeduid als Web3.
Door 3D-hulpmiddelen, zoals Augmentend Reality (AR) en Extended Reality (ER), te paren aan de almaar uitdijende mogelijkheden voor connectiviteit, weet de metaverse diepe, gedeelde ervaringen te creëren. Zo althans de ware adepten.
Coupe van Facebook
Was de metaverse tot voorkort vooral het domein van gamers en Virtual Reality-ontwerpers, daar kwam eind vorig jaar verandering in toen Facebook-opperhoofd Mark Zuckerberg zich met de nodige bombarie bekende tot de metaverse.
De echte en virtuele wereld zullen elkaar de komende jaren steeds meer gaan aanvullen en overlappen, oreerde Zuckerberg. Sterker nog: in zijn kijk op de toekomstige werkelijkheid is het virtual first. Om zijn punt kracht bij te zetten, meldde Zuckerberg en passant dat Facebook de naam veranderde in Meta.
Open metaverse
Kan en mag een miljardenbedrijf zich de metaverse toe eigenen? Nee, luidt het unanieme antwoord in Austin. Een nieuwe digitale techniek met ongekende mogelijkheden op het terrein van onder meer onderwijs, wetenschap en kunst behoort iedereen en niemand toe, vinden de opstellers van het Manifest voor een Open Metaverse dat op SXSW werd gepresenteerd. Met het oog op maximaal maatschappelijk profijt moet de metaverse open en inclusief blijven en dient plat winstbejag uitgebannen te worden. Waarden als deze horen dan ook in de doorontwikkeling verankerd te worden.
VR als antwoord op eenzaamheid
Een bedrijf dat zich nadrukkelijk zegt te laten leiden door een maatschappelijke missie is MyndVR uit Dallas. Het bedrijf richt zich met zijn virtuele zorgoplossingen op ouderen en professionals. Het primaire doel is het terug dringen van angst, eenzaamheid en depressie. Daarnaast ondersteunt MyndVR zorg en therapie op afstand.
“Als covid iets heeft opgeleverd, dan is het een beter begrip voor eenzaamheid en isolatie”, zegt CEO Chris Brickler. “Met onze oplossing kunnen ouderen met hun kinderen en kleinkinderen samen komen in de metaverse. Je kunt het je voorstellen als een zintuigelijke onderdompeling waar je stemmen en andere interactie van familieleden aan kunt toevoegen. Het is een actievere vorm van interactie dan alleen maar bellen of een tekstbericht sturen, laat staan tv kijken.”
Therapeutische waarde
Dat sociaal isolement en eenzaamheid een nieuwe aanpak vergen, staat volgens neurowetenschapper Allison Sekuler van de Universiteit van Toronto als een paal boven water. “Eenzaamheid is het nieuwe roken”, houdt ze haar gehoor tijdens haar lezing op SXSW voor. “Misschien kunnen we vanwege de vaak dodelijk afloop beter spreken van het nieuwe hartfalen. Bij ouderen die alleen wonen, ziek zijn of een zieke partner hebben, komen vaak meerdere problemen samen. Denk aan dementie, depressie, inactiviteit en een falend immuunsysteem, wat weer gepaard gaat met ontstekingsreacties. Eenzaamheid versterkt dit allemaal.”
Op grond van eigen onderzoek concludeert Sekuler dat VR hier antwoord op kan geven. “De toepassing van virtual reality kent een duidelijke therapeutische component. Het is niet alleen een kwestie van mensen gelukkiger maken. Je kunt met VR herinneringen activeren. De metaverse biedt ook ruimte om het stigma van ouderdom weg te nemen. Iemand met grijs haar wordt anders behandeld dan een virtuele persona. Bovendien kun je ook elementen uit iemands levensverhaal inbrengen. Daardoor wordt de oude persoon van voor de ziekte zichtbaar. Dat kan voor zorgverleners een vitaal hulpmiddel zijn. Het zorg voor begrip en je kunt beter inschatten wat iemand nodig heeft.”
Training en sensoren
Dat alles is wat Sekuler betreft nog maar het begin. Als ze niet door ouderen worden gebruikt, kunnen de VR-attributen worden benut voor de scholing van zorgprofessionals. Ook hulpverleners als politiemensen en ambulancemedewerkers kunnen via VR-training beter leren omgaan met mensen met dementie. En dan heeft Sekuler het nog niet eens over de mogelijkheden die zorgverleners in zowel care als cure krijgen als de virtuele omgeving wordt verrijkt met lichaams- en oogfunctie sensoren.
Zwakheden
Of de metaverse deze potentie gaat waarmaken is de vraag. Bij alle hosanna wijst Jeroen van Erp van de TU Delft als kritische beschouwer op een aantal evidente zwakheden van de metaverse. Het huidige gebrek aan eigenaarschap mag misschien een explosie van creativiteit hebben ingeluid, het betekent ook dat er geen duidelijk kompas of gedeeld waardenstelsel is. Dus kan het volgens Van Erp zomaar betekenen dat SXSW over een paar jaar een panel moet houden met als titel: ‘Why the metaverse failed miserably’.
To the moon
Voor een delicate maatschappelijke aangelegenheid als de zorg is het natuurlijk gevaarlijk opereren in een domein waar avonturiers, dromers en piraten de toon zetten. Nog indringender is de vraag of de metaverse vanuit menselijk en zorginhoudelijk oogpunt niet gewoon een zwaktebod is.
De werkelijkheid die zorg aan ouderen kan bieden, is er één van te weinig handen, te weinig voorzieningen op maat en te weinig persoonlijke aandacht. Moet een dikke virtuele laag straks dit structurele gemis wegnemen? Hoe veelbelovend een VR-toepassing als die van MyndVR ook oogt, het heeft ook iets verdrietigs om opa in een kale kamer te zien met niet veel meer dan een VR-bril. Om vervolgens een absurdistisch gesprek met kleinzoon -al dan niet virtueel- te voeren:
“Where do you wanna go today grandpa?”
“Oh, I think today we will go to the moon!”
