Een vendor Lock-in: zorgaanbieders die in de tang zitten bij grote ICT-leveranciers. Het is één van de hardnekkigste hindernissen voor de ontwikkeling van een open informatiestructuur in de zorg. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) erkent het probleem. Maar harde maatregelen blijven voorlopig uit.
In het tien pagina’s tellende stuk ‘Marktordening informatiesystemen en gegevensuitwisseling in de ziekenhuiszorg’ constateert de ACM dat ziekenhuizen in veel gevallen ‘klemvast’ zitten aan hun leverancier van zorginformatiesystemen. Met alle kwalijke gevolgen van dien. Een te grote afhankelijkheid van een leverancier kan leiden tot hogere prijzen en ondermaatse dienstverlening. Bij aanpassing van de systemen bepalen IT-aanbieders het tempo en de kosten. Ook krijgen afnemers geregeld ongevraagd dure updates opgedrongen.
Obstructiemogelijkheden
Overstappen naar een andere aanbieder is moeilijk en kostbaar. Hetzelfde geldt voor het inschakelen van derde partijen. ZIS/EPD’s zijn vaak ontworpen als gesloten, niet-interoperabele systemen die niet gemakkelijk met andere systemen of applicaties gekoppeld kunnen worden. De dominante IT-leverancier heeft blijkens de update bovendien een heel arsenaal van obstructiemogelijkheden om de data-portabiliteit te beperken. De ACM noemt onder meer het opwerpen of niet oplossen van technische belemmeringen, het niet beschikbaar stellen van de relevante technische informatie of het niet dan wel alleen tegen hoge kosten meewerken aan het overzetten van data.
Zorginhoudelijke gevolgen
Zeker zo ernstig als de financiële en praktische consequenties zijn de zorginhoudelijke gevolgen. “De afhankelijkheid van ZIS/EPD-leveranciers kan ook problemen opleveren voor de zorgverlening, bijvoorbeeld als een leverancier besluit bepaalde functionaliteit niet langer te ondersteunen”, aldus de ACM. “Daarnaast kunnen bepaalde gewenste verbeteringen, inclusief daarvoor noodzakelijke koppelingen met andere ICT-systemen, uitblijven.” Kortom: vendor lock-in zet een rem op veilige en betrouwbare digitale uitwisseling van gegevens en innovaties in de zorg.
Gezien de ernst van de problematiek, die de ACM in haar woordkeuze nog maar eens onderstreept, lijkt stevig ingrijpen voor de hand te liggen. De kartelwaakhond houdt de tanden echter op elkaar en beperkt zich tot het schrijven van ‘een leidraad’. Haast heeft de ACM ogenschijnlijk niet. Pas in het najaar komt er een concept met aansluitend een consultatieronde.
Voortvarende gedragsverandering
Ook zal de ACM desgewenst ‘guidance geven op inkoopsamenwerking [tussen ziekenhuizen – red.] en technische afstemming ten behoeve van interoperabiliteit of andere publieke belangen’. Dit alles moet leiden tot ‘voortvarende gedragsverandering’. Voor wat er gebeurt als deze uitblijft, heeft ACM een bijzonder omslachtige uitleg: “Boetes komen pas aan de orde als partijen er blijk van geven hier niet aan mee te willen werken of als de gedragingen dusdanig zijn dat hieruit een duidelijk gebrek aan bereidheid blijkt om zich aan de mededingingsregels te houden.”
Anoniem klikken
Wie een dergelijke situatie denkt te kennen, mag bij de ACM klikken. De ACM moedigt zorgaanbieders, ICT-leveranciers en patiënten aan om marktproblemen te melden. “Waar nodig op vertrouwelijke of anonieme basis.”
Volgens ACM-woordvoerder Murco Mijnlieff heeft de leidraad bij dit alles wel degelijk praktische waarde. “Met de leidraad biedt de ACM verduidelijking en concretisering van de kaders en verplichtingen voor ICT-leveranciers en andere marktpartijen die voortkomen uit de mededingingsregels. Dat doen we niet voor niets. Die gebruiken we voor ons toezicht. Het gaat ons hierbij om een open, duurzaam informatiestelsel in de zorg waarbij we ook in de toekomst goede en betaalbare zorg kunnen leveren en gezondheid bevorderen. Dat er dingen moeten veranderen lijkt ons duidelijk.”
