Roel Verhoeven, technisch geneeskundige op de afdeling longziekten van het Radboudumc, onderzoekt in het kader van het IMAGIO-project het verbeteren van de vroegtijdige opsporing en behandeling van longkanker. Centraal daarbij staan beeldvormende en beeldgestuurde technieken.
Door Christel van Batenburg, Longkanker Nederland
Verhoeven coördineert het IMAGIO-project voor longkanker. Dit project moet een belangrijke bijdrage gaan leveren aan vroegere herkenning van de ziekte. Dat maakt vaker minimaal invasief behandelen mogelijk, wat de overleving en kwaliteit van leven van mensen met longkanker positief beïnvloedt In dit project werkt de wereld van techniek intensief samen met verschillende medische specialismen.
IMAGIO staat voor Imaging and Advanced Guidance for Workflow Optimization in Interventional Oncology. Dit vijfjarige project wordt voor een deel gefinancierd door de partners vanuit de industrie en deels door het Innovatieve Health Initiave (IHI). Dit Europese publiek-privaat initiatief heeft tot doel om kennis vanuit verschillende specialismen beter te verbinden en zo de zorg te verbeteren. En dat is hard nodig, aldus Verhoeven. “In de wereld is zoveel diverse kennis beschikbaar en zijn er zoveel technieken. Het is belangrijk dat we meer en beter gaan samenwerken, want dan genereren we een veel grotere impact.”
Longkanker: vier onderdelen
Voor longkanker richt het IMAGIO project zich op vier onderdelen: het zorgpad, endoscopische technieken, microscopische diagnostiek en beeldvorming voor het beoordelen van behandeleffectiviteit.
1. Verbetering van het zorgpad
Dankzij artificial intelligence is kanker eenvoudiger te herkennen en te categoriseren. Dit voorkomt overbehandeling. Voor IMAGIO werken onderzoekers aan een AI-model dat CT- en PET-scans moet gaan gebruiken om de arts te voorzien van advies. De automatische analyse van deze beeldvorming zal verder gekoppeld worden met een model dat alle informatie over de verschillende opties van longkankerbehandeling en kwaliteit van leven samenneemt. Dit kan de dokter helpen bij het samen beslissen met de patiënt over de behandeling met als uitgangspunt de beste uitkomsten en behoud van kwaliteit van leven.
2. Verbetering van de endoscopische techniek
Het stellen van de diagnose longkanker is vaak ingrijpend en de uitslag kan lang op zich laten wachten. Zeker in een vroeg stadium is vaak sprake van een kleine afwijking diep in de longen, die niet gemakkelijk toegankelijk is. Ook in Nederland start de behandeling nog (te) vaak zonder dat een goede diagnose is gesteld.
De standaard manier om vast te stellen of een kleine afwijking in de long kwaadaardig of goedaardig is, is door een biopt van de verdachte plek met een star instrument door de borstkas. Dit heeft een aantal nadelen. Het is bijvoorbeeld niet altijd mogelijk om een biopt te nemen als de kanker dieper in de longen ligt. Maar het zorgt ook bij ongeveer 20 procent van de mensen voor een klaplong.
Prof. Dr. Erik van der Heijden, longarts en hoogleraar interventie longziekten, ontwikkelde in samenwerking met zijn team en Verhoeven een nieuwe techniek: cone beam CT navigatie bronchoscopie. Hiermee gaan artsen met een flexibel slangetje via de mond de longen in naar steeds kleinere vertakkingen van de luchtpijp. De weg die ze moeten afleggen richting de tumor volgen ze via CT-beelden. Eenmaal bij de tumor kunnen ze een biopt afnemen om zo een goede diagnose te stellen.
Deze techniek moet breed beschikbaar komen, vindt Van der Heijden: “We hebben de kosteneffectiviteit aangetoond en per 1 januari 2024 vergoeden zorgverzekeraars deze nieuwe procedure. Wij leiden andere centra op en werken intussen aan verbetering van de technologie.”
Maar als dit er al is, wat is er verder dan nog te verbeteren binnen het IMAGIO-project? Van der Heijden: “Ondanks dat we nu al goede resultaten rapporteren, is het ook voor de endoscopist een complexe procedure. Er is veel ervaring nodig om goede resultaten te verkrijgen. Binnen dit project willen we de techniek verder ontwikkelen op zowel het vlak van de instrumenten als software om de procedure eenvoudiger en daarmee nog accurater te maken.”
3. Verbetering van de microscopische diagnostiek
Binnen de kaders van het IMAGIO project wordt daarnaast gewerkt aan de verdere ontwikkeling van een nieuw soort microscoop. Die maakt het mogelijk om al op de OK weefsel te onderzoeken. Nu is het nog nodig om weefsel met de hand te kleuren in een laboratorium. Ook het beoordelen gebeurt handmatig.
De microscoop die nu in ontwikkeling is, maakt met laserlicht een digitaal beeld met verschillende kleuren. Dit kan al tijdens een operatie. En omdat de beelden meteen digitaal beschikbaar zijn, zijn AI-modellen te ontwikkelen voor analyse van het weefsel zodat er nog minder handwerk bij komt kijken.
4. Verbetering van de beeldvorming voor het beoordelen van de behandeleffectiviteit
Tenslotte is binnen het IMAGIO project aandacht voor verbetering van de behandeling. Het blijkt steeds vaker dat patiënten gebaat zijn bij farmaceutische middelen zoals immunotherapie. Het is echter lastig te bepalen of die therapie goed aanslaat. Het duurt vaak meerdere weken voordat de patiënt en arts meer weten, met tussentijdse bijwerkingen.
In dit project kijken onderzoekers naar een nieuw soort beeldvorming: immuno-PET. Hiermee is hopelijk in de toekomst sneller te beoordelen of er een match is tussen tumor en behandeling.
Patiënt denkt mee
Longkanker Nederland is vanaf het begin af aan betrokken geweest bij dit project. De patiëntenorganisatie zit in de stuurgroep en denkt en doet dus op het hoogste niveau mee. Daarnaast worden patiënten tijdens het project geïnterviewd. Zij weten als geen ander hoe het is om longkanker te hebben. Wat het betekent om te horen dat er iets niet goed is, om te moeten wachten, om onderzoeken te ondergaan, om in onzekerheid te zitten, om te starten met een behandeling, om ziek te zijn en om te leven met longkanker. De input van patiënten is daarom essentieel om mee te nemen in de besliskundige modellen die worden ontwikkeld.
