Meer dan de helft van de Nederlandse jongvolwassenen worstelt met mentale klachten als somberheid en angst. Wico Mulder verwijst naar de huidige prestatiemaatschappij als grote boosdoener. Zijn overtuiging: het huidige medisch model met protocollen, richtlijnen en labels draagt niet voldoende bij aan de mentale gezondheid van jongeren.
Wico Mulder is netwerkadviseur Mentale Gezondheid & Welbevinden bij Alles is Gezondheid en runt een eigen praktijk voor (jong)volwassenen. Toen in coronatijd het aantal jongeren met klachten van somberheid en eenzaamheid toenam, was er op internet geen overzicht van beschikbare hulp. Daarom zette Mulder, samen met een collega, Jongerenhulp Online op.
Op deze site van Alles is Gezondheid vinden jongeren snel, gratis en anoniem de weg naar online of offline hulp bij meer dan 25 aanbieders. Ze kunnen er terecht met uiteenlopende problemen, zoals eenzaamheid, middelengebruik, somberheid, eetproblemen, geldzorgen of zelfmoordgedachten. Al sinds de start weet de doelgroep de weg naar Jongerenhulp Online goed te vinden.
Overlevingsstrategieën
“Alles is Gezondheid is een netwerkorganisatie”, zegt Mulder. “Daarom hebben we de wens de krachten te bundelen. Momenteel werken we met zeven andere organisaties aan een vervolg op Jongerenhulp Online: De Kindertelefoon, MIND Us, @ease, Transformers Community, MIND, Join Us en 113 Zelfmoordpreventie. Samen kunnen we de kosten reduceren en nieuwe onderdelen toevoegen, zoals een forum. Om de mentale gezondheid van jongeren te ondersteunen en verbeteren, moet er structureel geïnvesteerd worden in één veilige, goed vindbare online-plek met betrouwbare informatie over hulp.”
Als jongeren (langdurig) nare dingen meemaken, zoals huiselijk geweld, gepest worden of zorgen omdat een ouder te veel drinkt, is het volgens Mulder belangrijk dat ze daarover praten. Doen ze dat niet, dan ontwikkelen ze overlevingsstrategieën om de ervaren pijn te verzachten of vermijden.
Overmatig gamen, alcohol-, drugs- en socialmediagebruik en ongezond eten zijn daar ‘ideaal’ voor. “Deze pijnvermijdende strategieën nemen de jongeren mogelijk mee op hun weg naar volwassenheid. Ze worden dan onderdeel van hun identiteit. Op het moment dat mensen meer verantwoordelijkheden krijgen, bijvoorbeeld in een gezin of in hun werk, ontstaan er vaak serieuze problemen. Ze vallen uit en hebben langdurige hulp nodig. Dat heeft een negatieve impact op hun ontwikkeling en leven. En brengt bovendien een hele grote kostenpost met zich mee, voor werkgevers en ons zorgsysteem.”
Maakbare prestatiemaatschappij
De coronatijd ligt achter ons, maar nog steeds worstelt meer dan de helft van de Nederlandse jongvolwassenen met mentale klachten. “Voor hen ligt de lat hoger dan ooit”, verklaart Mulder. “We zijn in een maakbare prestatiemaatschappij terechtgekomen met een hyperfocus op IQ. Als je presteert, slaag je. Gaat er iets mis, dan is dat je eigen schuld. Die druk voelen jongeren en dat kan veel stress opleveren.”
Hoe we jongeren met mentale klachten volgens Mulder kunnen helpen? In elk geval niet zoals we nu doen, vanuit protocollen, richtlijnen en het plakken van labels. “In ons huidige biomedisch model willen we jongeren graag framen, omdat we dan denken te weten hoe we hen het best kunnen behandelen.”
“Ik heb tien jaar als jeugdarts gewerkt op verschillende schooltypen in Amsterdam. Daar is één ding mij heel duidelijk geworden: labels als ADHD of autisme helpen jongeren niet zonder met een bredere blik te kijken en de context mee te nemen in de behandeling. Labels leveren een stigma op bij leeftijdsgenoten. Bovendien gaan veel jongeren zich verhouden tot het label dat ze opgeplakt krijgen. Maar zij zijn niet hun diagnose. Ik verwacht dat we veel meer bereiken met aandacht voor preventie en promotie van gezondheid in plaats van focus op ziekte.
Balans hoofd en hart
Waar de jongeren volgens Mulder bij gebaat zijn, is een holistische aanpak. “Achter mentale klachten gaan vaak vragen schuil over identiteit, zin en richting. Wie ben ik? Wat kan ik? Wat wil ik? In hoeverre voel ik me verbonden met mezelf en anderen? Aandacht voor dit soort vragen ontbreekt momenteel, maar is wel heel urgent. Want ze helpen jongeren om meer regie over hun leven te nemen en veerkrachtiger te worden. Eenvoudig is dat niet, want tegelijkertijd is de context waarin jongeren opgroeien uiterst complex.”
Alles is Gezondheid zet de holistische blik op gezondheid centraal. Dat gebeurt onder meer met evenementen als 12 hours of Humanity en Cadeau voor de Co en A(n)io. Mulder: “Veel jonge artsen stoppen met hun werk omdat ze vanwege het systeem, protocollen en richtlijnen, hun vak niet meer kunnen uitoefenen zoals ze dat graag zouden willen. Ik heb de evenementen bedacht om de balans tussen hoofd en hart te hervinden. Zodat jonge dokters zichzelf en cliënten/patiënten weer écht kunnen zien, horen en helpen.”
Het kwetsbare gesprek
In zijn eigen Praktijk SALUT zet Mulder het kwetsbare gesprek in om jongeren met mentale problemen holistisch te begeleiden. Het is een model dat hij zelf ontwikkelde, met aandacht voor zingeving, gevoelens en emoties. Hij schreef ook mee aan het boek In gesprek met jongvolwassenen, dat dieper op het model ingaat.
“Het kwetsbare gesprek kost tijd en die ontbreekt vaak binnen het huidige medisch model”, aldus Mulder. “Artsen hebben lef en moed nodig om die tijd tóch te nemen, zodat ze een menselijk verbindend gesprek kunnen voeren. Ze moeten daarvoor interen op hun eigen verdienmodel. Dat is een uitdaging en het is soms heel ingewikkeld. Die transformatie is voorzichtig gaande. Omdat artsen écht willen helpen en het meer intrinsieke voldoening geeft. Dat houdt hen op de been in een uitdagend en veeleisend zorgsysteem.”
Missie Mentaal
In 2022 is het kabinet gestart met de Aanpak Mentale gezondheid: van ons allemaal. VWS heeft Alles is Gezondheid de opdracht gegeven deze aanpak de komende twee jaar te ondersteunen. Mulder: “We zijn daarvoor gestart met Missie Mentaal. Dat is een beweging die zich, onder leiding van Alles is Gezondheid, inzet voor verbetering van de mentale gezondheid in Nederland. Het netwerk brengt organisaties, initiatieven en inwoners samen en stimuleert samenwerking op lokaal, regionaal en landelijk niveau.”
Op 18 april vond voor de tweede keer de landelijke Mental Meet-up plaats, bedoeld om mentale gezondheid meer bespreekbaar te maken, samenwerking en netwerkvorming te stimuleren en ideeën op te halen voor de Nederlandse Week van de Mentale Gezondheid van 3 t/m 8 juni 2024).
“Met Missie Mentaal zetten maatschappelijke organisaties zich samen in voor een mentaal veerkrachtig Nederland”, besluit Wico Mulder. “Dat is hard nodig, zeker voor onze jongeren. Want ondanks alle fijne, bekwame artsen en hulpverleners, helpen we onze jongeren op dit moment niet adequaat genoeg. Dat kan en moet beter!”
