Voor een toekomstbestendig zorgsysteem is een substantiële, structurele transformatie nodig. Sleutelwoorden hierbij zijn innovatie, ondernemerschap en duurzaamheid. Dat stelt Cornelis Boersma, bijzonder hoogleraar ‘Duurzame Zorg en Innovatie’ aan de Open Universiteit.
“We willen allemaal kwalitatief goede, toegankelijke en betaalbare zorg”, aldus Boersma bij de aanvaarding van zijn leerstoel op vrijdag 22 oktober. “Maar hoe vinden we de juiste balans tussen toegang voor iedereen, betaalbaarheid en beloning voor innovatie?”
Verkokerd systeem
De problemen in het huidige stelsel zijn legio. Het is een verkokerd, sterk bureaucratisch systeem, gericht op ziekte in plaats van op gezondheid. Daarbij is het sterk volumegedreven en afgestemd op de korte termijn. Pogingen om de voortdurende kostengroei af te remmen, slagen niet of nauwelijks. Covid-19 heeft daarnaast aangetoond dat het systeem qua mensen en middelen aan zijn taks zit. Dit sterkt de vrees dat het systeem onvoldoende in staat is om de groeiende en veranderende zorgvraag op te vangen.
Toekomstbestendig
Boersma spreekt in dit verband van ‘een waar zorgtrilemma’. “Hoe zorgen we ervoor dat we door investeringen in patiënten- en populatiezorg de zorgkostengroei kunnen reduceren en zorgmedewerkers goed gemotiveerd voor de zorg beschikbaar houden? […] Hoe komen we van het huidige zorgtrilemma waarbij kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid op gespannen voet met elkaar staan, tot een toekomstbestendig zorgsysteem?”
Ecosysteem
In zijn oratie schetste Boersma de contouren van een oplossing. Om te beginnen is er een paradigma-verandering nodig waarbij de huidige focus op zorg en ziekte verschuift naar gezondheid en welzijn. In plaats van de huidige silo’s breekt Boersma een lans voor een domein-overschrijdend ecosysteem. Vergroening hoort integraal onderdeel te zijn van deze benadering. Verkleining van de ecologische voetafdruk vergroot niet alleen de volksgezondheid, maar drukt op termijn ook de zorgkosten. Het stelsel van financiering zou -anders dan in de huidige productiegerichte opzet- gericht moeten zijn op de hele waardeketen.
Kostenbeheersing
Daarin zou ook het bredere maatschappelijke rendement moeten worden verdisconteerd. “Met name de bewezen relatie tussen gezondheid, productiviteit en welzijn illustreert het bredere rendement van investeringen in de gezondheidszorg”, aldus Boersma. “Deze bredere kwaliteitswinst kan eenvoudig over het hoofd gezien worden op het moment dat er louter naar de kostenbeheersingskant van de zorg wordt gekeken en de nadruk ligt op de korte termijn. Duurzame gezondheid gaat over het vinden van de juiste balans tussen hoogwaardige zorg, toegang voor iedereen, betaalbaarheid en allocatieve efficiëntie.”
Om deze nieuwe balans vorm te geven is meer nodig dan goede wil. Alleen een coalition of the doing kan de zaak in beweging krijgen. Een dergelijke coalitie is voor Boersma synoniem voor ondernemerschap. Niet alleen zijn ondernemers doeners, binnen zorgorganisaties staat ondernemerschap voor een actieve hands on attitude, die innovatie mogelijk maakt.
Duurzame gezondheid
De kennis over soorten innovatie en de praktische voorwaarden voor succesvolle implementatie is volgens Boersma vooralsnog beperkt. De bijzondere leerstoel ‘Duurzame Zorg en Innovatie’, die is is ingesteld door VEROZ, het kenniscentrum ter bevordering van innovatie en ondernemerschap in de zorg, wil deze lacune vullen.
Boersma: “De leerstoel duurzame zorg en innovatie is ingesteld om bij te dragen aan de onderzoekdomeinen die van belang zijn voor duurzame gezondheid nu en in de toekomst. Niet alleen ten behoeve van de gezondheidszorg, maar ook ten behoeve van de maatschappij in haar geheel, de economie en de leefomgeving.”
