Bijziendheid is de snelst toenemende oogafwijking ter wereld. De oorzaak: kinderen zitten te veel binnen achter een scherm en gaan te weinig naar buiten. Op latere leeftijd kan bijziendheid leiden tot netvliesloslating en blindheid. Hoog tijd om het tij te keren. Twee uur per dag buitenspelen voorkomt schade aan kinderogen, aldus jeugdarts Vasanthi Iyer.
We weten het allemaal: buitenspelen is goed voor het uithoudingsvermogen, gewicht, de motoriek, houding en mentale gezondheid van kinderen. Maar wat minder bekend is: het is ook heel belangrijk voor hun ogen. Vasanthi Iyer, die zich al ruim twintig jaar inzet voor gezonde kinderogen, legt uit: “De oogbol is van nature rond. Maar onder invloed van langdurig dichtbij kijken, zoals bij schermgebruik, wordt hij bij kinderen langer. Het licht valt niet meer óp het netvlies maar ervoor. Er is dan sprake van bijziendheid of myopie.”
“Dat kun je corrigeren met een bril met een minsterkte. Maar kinderen die al voor hun tiende jaar bijziend zijn, kunnen in de puberteit een afwijking van min zes of meer krijgen. Een op de drie mensen met die hoge oogafwijking kan op latere leeftijd, ongeveer vanaf het vijftigste jaar, blind of slechtziend worden.”
Bijziendheidsepidemie
Volgens Iyer is er wereldwijd een bijziendheidsepidemie aan de gang onder kinderen. “In China is al 90 procent van de jeugd bijziend. Daar merken ze dat het de bijziendheid stopt of remt als kinderen vaker naar buiten gaan. Er is veel internationaal onderzoek dat deze bevinding bevestigt. Buiten maken de ogen dopamine aan. En dat remt de groei van de oogbol.” Iyer volgt momenteel een PhD-traject over bijziendheid om haar kennis te vergroten. “Ik wil zoveel mogelijk over het onderwerp weten en niet alleen afhankelijk zijn van wat andere deskundigen mij vertellen.”
Leefstijlinterventie nodig
Ook zette ze het netwerk Zicht op Buiten op. Haar motivatie? “Ik verbaas me over het feit dat zo’n publiek gezondheidsprobleem op dit moment vooral wordt opgepakt door de curatieve gezondheidszorg. En dat terwijl er juist een leefstijlinterventie nodig is. Kinderen moeten meer naar buiten!” Zicht op Buiten richt zich op die leefstijlverandering door ouders en professionals bewust te maken van het probleem én de oplossing.
Het Oogfonds en Jantje Beton zijn belangrijke netwerkpartners. Verder bestaat het netwerk uit jeugd- en kinderartsen, jeugdverpleegkundigen, een oogarts-epidemioloog, orthoptist, optometristen, orthopeed, bewegingswetenschapper-epidemioloog, gezondheidswetenschappers, buurtspeel-coaches en psychologen.
Buitenspelen voor kinderogen
Een belangrijk wapenfeit van het netwerk is de whitepaper Natuurlijk naar buiten!, in 2020 aangeboden aan het ministerie van VWS. Het document noemt de gevolgen van weinig buiten zijn op de gezondheid van kinderen en jongeren. Daarnaast zijn er aanbevelingen, zoals de vuistregel 20-20-2 van het Oogfonds.
Volgens die regel is het goed om na twintig minuten aaneengesloten beeldschermgebruik of een andere dichtbij-activiteit als lezen, twintig seconden in de verte te kijken en daarnaast twee uur per dag naar buiten te gaan. “Sommige deelnemers in het netwerk vonden dat een wat ingewikkelde boodschap om voor het voetlicht te brengen”, zegt Iyer. “Uiteindelijk hebben we elkaar gevonden in de eenvoudige aanbeveling: twee uur per dag buitenspelen.”
Kinderen laten meedenken
Hoe kunnen beleidsmakers, jeugdwerkers, zorgprofessionals en scholen stimuleren dat kinderen meer buiten spelen? Iyer: “Kinderen gaan pas naar buiten als het daar leuk is. Dat betekent dat er genoeg groen, speeltuinen en andere plekken moeten zijn waar ze elkaar kunnen ontmoeten. Het is een goed idee om kinderen en jongeren zelf te laten meedenken bij de inrichting van een wijk of speeltuin. Zij weten immers zelf het beste waar ze enthousiast van worden.
Verder is verkeersveiligheid natuurlijk belangrijk. Ouders laten hun kinderen pas buitenspelen als het buiten veilig is. Dat vraagt om snelheidsbeperkingen en straten waar het verkeer niet hard doorheen kan rijden.”
Lessen buiten
Voor ouders is het moeilijk om te zorgen dat hun kinderen twee uur per dag buiten zijn. De school kan daar volgens Iyer bij helpen. “Op dit moment zijn scholen ingericht als een kantoor. Daar moeten kinderen zo lang mogelijk stil zitten. Zelfs in de pauze zitten leerlingen vaak binnen met een scherm. Als scholen hun gym- of andere lessen nou eens vaker naar buiten verplaatsen?”
In Taiwan geldt het beleid dat kinderen na een half uur in school naar buiten moeten. Vindt Iyer dat die regel er in Nederland ook moet komen? “Nee, ‘moeten’ werkt niet in ons land.”
Kwestie van tijd
Bureau Objectief heeft, in opdracht van het Oogfonds, ouders van jonge kinderen gevraagd hoe zij omgaan met schermgebruik. Wat zou een goed alternatief zijn? Uit dat onderzoek zijn adviezen gekomen voor campagnevoering gericht op ouders: wat kunnen zij anders doen?
De bevindingen worden gedeeld op het lustrumcongres van netwerk Zicht op Buiten. Hoe krijg je kinderen naar buiten? Een tipje van de sluier: “Benadrukken wat je níét moet doen, werkt niet. Dus gaan we praten over wat wel mogelijk is. Kijk, we kunnen nietsdoen en afwachten. Maar ik ben bang dat we dan China achternagaan en dat ook hier over een tijdje 90 procent van de kinderen bijziend is.”
Tijdens het lustrumcongres Zicht op Buiten op donderdag 23 november 2023 leer je over de laatste ontwikkelingen in de ooggezondheid en krijg je tips en voorbeelden over hoe buiten spelen te stimuleren vanuit (gedrags)onderzoek, beleid én praktijk.
