Voldoende en goed zorgpersoneel is schaarser dan ooit. De nijpende actualiteit, zoals beschreven in het Integraal Zorgakkoord, dwingt tot stevige keuzes. Investeren in gezondheid, duurzame inzetbaarheid en vitaliteit van medewerkers krijgt dus prioriteit. Steeds meer organisaties hebben er stevig beleid voor. Maar voor de overgang hebben ze nauwelijks oog. Best vreemd eigenlijk, want die speelt ook tijdens werktijd en zeker in de zorg. En doodzonde, want organisaties laten hiermee kansen liggen.
De Nederlandse gezondheidszorg is een vrouwensector. McKinsey becijferde in 2018 dat 82 procent van de werknemers in de zorg vrouw is. En dat die vrouwen deeltijdkoninginnen zijn. Rond de 70 procent van de vrouwen in de zorg werkt parttime, gemiddeld 27 uur per week. Tien uur minder dan mannen. Sterker nog, volgens de onderzoekers hebben we voldoende spreekwoordelijke handen aan het bed als alle vrouwen iets meer zouden gaan werken, 49 minuten per week welgeteld.
Vergrijzing
Appeltje, eitje, zou je denken, waarom hebben we dat niet al lang gedaan in tijden dat wachtlijsten oplopen en operaties worden uitgesteld omdat er geen personeel is? Het klinkt zo simpel, maar is het dat ook? Volgens het CBS gaat de vergrijzing in de zorg harder dan gemiddeld.
Menopauze
Een groot deel van de vrouwen in de zorg is rond de vijftig en dus in de overgang. Net als menstruatie en zwangerschap is de menopauze vrouwen eigen. Hij hoort erbij en is allesbehalve aanstellerij of een ziekte. Wat echter niet wegneemt dat vrouwen er wel ziek van kunnen worden.
Arbeidsverzuim
Aan slechts een kleine minderheid van 15 procent gaan alle hormonale veranderingen geruisloos voorbij. De rest merkt er wat van, variërend van kleine kwaaltjes tot ernstige en zelfs invaliderende problemen. Uit Nederlands onderzoek blijkt dat een derde van het arbeidsverzuim onder vrouwen tussen de 45 en 60 jaar hiermee samenhangt. Niet mis te verstaan dus en van groot belang voor het arbeidsmarktvraagstuk.
Die 49 minuten per week meer werken is een optie, maar minstens zo lucratief is zorgen dat vrouwen tussen de 45 en 60 jaar niet gedeeltelijk of geheel uit het arbeidsproces vallen met hun rijke kennis, kunde, schat aan ervaring en hart voor de zorg.
Overgang in gezondheidsbeleid
Het is daarom hoog tijd om de overgang onderdeel te maken van het gezondheidsbeleid. Nee, niet betuttelend in de zin van een letterlijke menopauze of overgangsverlof, maar fris en relevant. Afgestemd op de behoeften van vrouwen die last hebben van opvliegers in slecht geventileerde ruimten. Die zich gek zweten in synthetische uniformen of voor wie slecht slapen en nachtdiensten een bijna onmogelijke combinatie is.
Eenvoudige maatregelen
Oog hebben voor de overgang begint met erkenning en herkenning van vrouwen zelf, collega’s en leidinggevenden, bedrijfsartsen en andere zorgprofessionals. Minder taboe dus en meer bespreekbaar maken.
Daarnaast is met eenvoudige middelen vaak al veel winst te behalen. Zoals adequate temperatuurcontrole en ventilatie, flexibelere arbeidstijden en -omstandigheden en mogelijkheden om hulp en ondersteuning te zoeken. Investeren in de overgang is goed voor vrouwelijke werknemers, de continuïteit van zorg voor patiënten en organisaties. Juist in de zorg, juist nu.
Dit artikel is geschreven door Maaike de Vries (gezondheidswetenschapper, Springh) in samenwerking met Manon Kerkhof (gynaecoloog, Curilion expertisecentrum voor vrouwenzorg). Eerder publiceerden ze samen Ook leuke meisjes worden vijftig.
