Artsen krijgen regelmatig medisch-technologische oplossingen aangeboden die onvoldoende aansluiten op hun klinische behoeften. Dit gevaar dreigt zeker voor AI. Om die reden zouden artsen een grotere inbreng moeten hebben bij ontwerp en toepassing. Dat bepleit Sietske Rozie, radioloog en opleider medisch leiderschap.
“Ontwikkelaars moeten geen problemen oplossen die artsen niet hebben”, zegt Rozie. Bij alle inventiviteit die ontwikkelaars ten toon spreiden, ziet ze de nodige aanbod-gedreven oplossingen. “Dat probleem speelt ook bij AI. Je kunt wel een beslissingsondersteunende toepassing ontwikkelen, maar de vraag is hoe artsen daar vanuit hun belevingswereld naar kijken. Misschien is het goed als ontwikkelaars en artsen eerst samen in kaart brengen welk problemen er spelen.”
Ook nu al zijn artsen gedwongen om met externe systemen te werken waar ze niet zonder meer ‘blij van worden’. Als voorbeeld haalt ze het elektronisch patiëntendossier (EPD) aan. “Er zijn nogal wat radiologie-afdelingen die in hun planning letterlijk vastlopen op het EPD omdat ze er niet op de gewenste manier in kunnen zoeken en daardoor niet adequaat kunnen prioriteren en plannen.”
Dubbele uitdaging
Toch zijn technisch toepassingen gezien de grote problemen waar de zorg voor staat onvermijdelijk, denkt Rozie. De dubbele uitdaging van groeiende vraag en dalende bezetting doet zich ook in haar eigen vakgebied voelen.
“Bij radiologie zijn zowel het aantal plaatjes per onderzoek als het aantal onderzoeken per dag toegenomen en dat wordt alleen maar meer. Geld om extra radiologen aan een baan te helpen is er niet, dus daar moet je iets op verzinnen.”
Werklast en kwaliteit
Dat laatste doet Rozie onder meer binnen de Nederlandse Vereniging voor Radiologie (NVvR) als actief lid van de commissie Kwaliteit. “We zullen ons moeten gaan buigen over de verhouding tussen werklast en kwaliteit. Je moet niet aan het eind van een lange werkdag nog eens scans gaan bekijken die eventueel kunnen wachten. Dus denken we aan het ontwikkelen van AI die ‘normale’ scans opzij kan zetten. Dat is een reële ontwikkeling. Het mooie is: AI wordt natuurlijk niet moe.”
Duurzaamheid
Zulke evidente kwaliteitswinst betekent niet dat de invoering van nieuwe technologie door iedereen wordt omarmd. “Er komt veel op zorgprofessionals af. Los van het tekort aan personeel en de hoge werkdruk krijg je te maken met allerlei onderwerpen die erbij komen, uiteenlopend van duurzaamheid tot innovatie. Dus is het best een uitdaging om mensen mee te krijgen.”
Die uitdaging is des te groter naarmate een onderwerp complexer wordt. En complex is AI zeker. “Het is een onderwerp waar mensen zich echt in moeten gaan verdiepen”, legt Rozie uit. “Je moet om te beginnen weten hoe een mens leert, dus hoe humane intelligentie werkt en hoe dat verschilt van kunstmatige intelligentie. Natuurlijk moet je weten hoe je data genereert en opslaat. En je moet ook weten hoe computers leren zodat je algoritmes kunt trainen.”
Transparantie
Intensiever datagebruik betekent daarnaast meer transparantie en ook dit kan gevolgen hebben voor het draagvlak onder artsen. “Wil je dat iedere collega zijn data in een algoritme-trainer stopt? Wat gebeurt er met middelmatigheid?”, vraagt Rozie zich hardop af. “Het zal voor sommige mensen een reality check zijn wanneer blijkt hoe ze ten opzichte van het gemiddelde presteren. Misschien overschatten we onszelf wel.”
Privacy en veiligheid
En dan is er nog het vraagstuk van privacy en dataveiligheid. “Artsen zijn huiverig voor het gebruik van data. Ze denken vaak dat ze niks mogen. Ook vanuit de ziekenhuizen is er onduidelijkheid. Het ene ziekenhuis werkt samen met een AI-ontwikkelaar, het andere niet. En in een kleiner ziekenhuis moet je maar net het geluk hebben dat één van de medisch-specialisten zich het onderwerp heeft eigengemaakt.”
Onderwijs en opleiding
Juist het samenvallen van al deze technische en organisatorische aspecten maken AI volgens Rozie tot een ingewikkelde materie: “Dus de kans dat het vanzelf goed gaat, is niet zo groot.”
Succes begint wat Rozie betreft bij meer training, onderwijs en opleiding. “Je zou verwachten dat radiologen in de opleiding nu wel iets van AI-standaarden meekrijgen. Maar dat is niet zo. Er moeten tijd en geld in geïnvesteerd worden.”
Zorgverzekeraars
Met de vraag waar dit geld vandaan moet komen, dient zich ook de tweede kritische factor aan: leiderschap. “Ik vind de zorgverzekeraars vrij stil in dit verhaal. Het zijn vooral AI-ontwikkelaars en VWS die zich laten horen.”
Onlangs schreef minister Kuipers van VWS een brief aan de Tweede Kamer over de noodzaak van bredere toepassing van AI. Een positief signaal, vindt Rozie. “Kuipers schrijft onder meer dat er bewustwordingsactiviteiten moeten komen. Ik kan me niet herinneren dat er eerder zoiets gezegd is. Vanuit VWS zijn er al allerlei activiteiten ingezet, van de AI Coalitie tot podcasts en de Leidraad kwaliteit AI in de zorg.”
Strategische agenda
Haar eigen beroepsvereniging heeft het onderwerp aangewezen als één van de vier thema’s in de strategische agenda tot 2030. Stappen als deze zijn nodig, vindt Rozie. Want zonder duidelijke koers of agenda, zet de Nederlandse zorg de deur open voor Big Tech.
“Dan worden we een afnemer in plaats van een ontwikkelaar”, waarschuwt Rozie. “En we willen toch dat Nederland ook ontwikkelaar blijft. Nederland heeft een aantal goede AI-start ups en scale ups op het gebied van zorg. Het zou zonde zijn als die onvoldoende kans zouden krijgen om door te ontwikkelen.”
Voor de eigen beroepsgroep heeft ze naar eigen zeggen een ‘positieve boodschap’. “Ik zie kansen voor de ontwikkeling van het leiderschap van artsen. AI komt er aan en dat verplicht ons tot zelfinzicht. Als we in kaart brengen hoe wij nu medtech leren, trainen, implementeren en accepteren, kunnen we die inzichten gebruiken bij het optimaal ontwikkelen en implementeren van AI.”
