Beleidsjargon, de zorg staat er bol van. Vaak sluit dit taalgebruik niet-ingewijden uit. Wat de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland betreft, staat dit haaks op de bedoeling van de zorg. De VGN wil juist insluiten. Alle reden om het huidige Kwaliteitskader te laten ‘hertalen’. Hierdoor kunnen cliënten een bijdrage leveren aan de nieuwe versie.
De gehandicaptenzorg kent sinds 2017 een kwaliteitskader. Vanwege de eendrachtige inspanning en gezamenlijke input uit de sector is het stuk voor de VGN een waar paradepaardje. USBO Advies deed vorig jaar een voortgangsonderzoek. Het eindrapport met conclusies en aanbevelingen is onlangs hertaald door Taal voor Allemaal van zorgorganisatie Koraal.
Meepraten
De bedoeling is dat cliënten en bewoners zo niet alleen geïnformeerd worden, maar ook kunnen meepraten over de actualisatie van het kwaliteitskader. Als alles volgens plan gaat, kan er deze zomer een ‘verrijkt kwaliteitskader’ worden ingediend bij het Zorginstituut.
De eerste aanzet tot Taal voor Allemaal werd in 2016 gegeven. Zorgaanbieder Koraal vervult hierbij een voortrekkersrol. Als onderdeel van het lectoraat ‘Inclusie van mensen met een licht verstandelijke beperking’ aan de Zuyd Hogeschool werkt Koraal samen met lector en hoogleraar Xavier Moonen aan taal die aansluit bij het taalbegrip van mensen die laaggeletterd zijn.
Taalkloof
De vraag rijst of aparte ‘hertalingen’ het antwoord zijn op het probleem van de taalkloof. Zeker in een bureaucratische sector als de zorg. “Hertalingen zijn maar ten dele een antwoord op het probleem van de kloof tussen makkelijke en moeilijke lezers”, zegt Moonen.
“De Wet langdurige zorg bijvoorbeeld, blijft ingewikkeld om te begrijpen. Ook al zouden we voor alle complexe begrippen eenvoudigere bewoordingen kiezen. Voor juristen is de wettekst goed te begrijpen. Voor zorgverleners is het een hele kluif. Niet iedere zorgverlener zal het klaarspelen. En voor de meeste cliënten en hun verwanten is de tekst niet te doen. Maar zij moeten er ook over geïnformeerd worden: het gaat immers om hen.”
Acceptabel voor eindgebruikers
Taal voor allemaal is volgens Moonen dan ook een kwestie van maatwerk. “Wij zijn eerder voorstander van unieke producten waarbij we starten bij de vragen van de uiteindelijke beoogde lezers. Daarbij sluiten we aan bij wat zij willen weten en bij wat zij al weten. Daarna maken we een concept dat we weer bespreken met een aantal beoogde eindgebruikers . Die geven dan adviezen waar wij serieus naar kijken. Het uiteindelijke taalproduct moet qua leesbaarheid maar ook in de gekozen vorm acceptabel zijn voor die eindgebruikers wil het aan het beoogde doel voldoen.”
Die opdracht wordt er met de voortschrijdende digitalisering van de samenleving niet eenvoudiger op. Stelt digitalisering extra eisen aan de taalvaardigheid van laagtalige burgers of nemen digitale hulpmiddelen juist drempels weg? “Digitalisering en digitaal lezen zijn twee aparte vraagstukken”, zegt Moonen.
Digitaal verwerken van informatie
“De toegang tot informatie en informatie-uitwisseling in technische zin is voor veel mensen niet eenvoudig. Ze weten niet hoe ze een digitaal middel moeten bedienen of hoe ze op een interessant platform moeten komen. En hoe zorgen ze dat ze geen slachtoffer van kwaadwillenden worden? Of hoe ze desinformatie van goede informatie onderscheiden?.”
Het digitaal lezen en verwerken van informatie vraagt van sites dat ze qua vormgeving, lettertype, opmaak, pop-ups en dergelijke rekening houden met de lesmoeilijkheden van die gebruikers. Dit alles vraagt om zorgvuldig nadenken en handelen. Hier zijn nog werelden te winnen.”
Kwaliteits-kader
Met de hertaling van het Kwaliteitskader hebben Moonen en collega’s in ieder geval een kernachtige samenvatting afgeleverd. “Veel mensen vinden dat de hulp beter moet. De afspraken over goede hulp staan in een boekje. Het boekje heet kwaliteits-kader. Je zorg-aanbieder moet zich houden aan de afspraken.”
Terug naar het waarom, dat is waar zorgaanbieders zich graag op laten voorstaan. In dat opzicht zou het hertaalde Kwaliteitskader verplichte kost moeten zijn voor zorgaanbieders en -professionals. Maar daar wringt de schoen.
Grotere betrokkenheid
Vooralsnog is niet goed duidelijk hoeveel zorgaanbieders daadwerkelijk met het instrument aan de gang zijn gegaan. De VGN geeft aan dat het document 140 keer via de eigen website is gedownload. “Maar dit geeft niet het volledige beeld, aangezien het document ook op andere manieren is verspreid”, aldus een woordvoerder. “Daarom is het lastig om aan te geven of er veel animo is.” Dat geldt in nog sterkere mate voor de vraag of de hertaalde versie al heeft geleid tot grotere betrokkenheid van cliënten.
