Een gebouw moet bijdragen aan de gezondheid van patiënten en professionals, vinden ze bij Meander Medisch Centrum in Amersfoort. In het ziekenhuis is een nieuw centrum voor oncologische zorg in gebruik genomen. Dit is, net als het ziekenhuis zelf, gebouwd volgens de principes van een healing environment. “Het moet meer zijn dan een marketingding.”
Door Joost Bijlsma
De term healing environment wordt in de zorg te pas en te onpas gebruikt. Maar met een paar plantenbakken en een dosis daglicht ben je er nog niet. Om van een healing environment te spreken, moeten patiënten en zorgprofessionals zich daadwerkelijk beter gaan voelen.
Meander Medisch Centrum weet wat daar bij komt kijken. Het in 2013 in Amersfoort geopende ziekenhuis was een voorloper in healing environment. Meander maakte destijds duidelijke, wetenschappelijk onderbouwde keuzes, zoals louter eenpersoonskamers. Daarin hebben artsen meer aandacht voor patiënten en ervaren patiënten meer (nacht)rust waardoor ze sneller herstellen.
Healing environment is de basis voor de bouw van het totale ziekenhuis geweest. Het uitgangspunt destijds was een open sfeer waar patiënten ruimte en groen konden ervaren, vertelt manager Strategie en Innovatie Gera de Jong. Zij legt uit dat het ziekenhuis in een ‘groene long’ van Amersfoort is gebouwd. “De diverse delen van het ziekenhuis zien er qua bouw steeds anders uit. Dat maakt het ziekenhuis minder massaal en overzichtelijker waardoor oriëntatie eenvoudig is. Nadrukkelijk is ook gewerkt aan een omgeving waarin medewerkers zich prettig en gezond voelen. “Ook voor hen is licht, ruimte en groen gecreëerd.”
Centrum voor oncologische zorg
De keuze voor een healing environment bevalt goed. De Jong vertelt dat Meander daardoor hoog scoort op patiënt- en medewerkerstevredenheid. Alle reden dus om de principes ook toe te passen bij het centrum voor oncologische zorg. Dit nieuwe direct naast het ziekenhuis gelegen gebouw heeft 24 spreek- of onderzoeksruimtes, een grote huiskamer met terras en drie aparte familiekamers. Het kwam, na een ingrijpende verbouwing, in de plaats van voormalig psychiatrisch centrum SymforaMeander.
Net als het bestaande Meander kenmerkt het nieuwe centrum zich door zachte kleuren, veel daglicht, veel ruimte en uitzicht op park en water. Het oogt ook huiselijker dan wat in de medische wereld gebruikelijk is. Het is een omgeving geworden met zo weinig mogelijk prikkels, qua licht, geluid en beweging. Want van patiënten met kanker is bekend dat ze daar gevoelig voor kunnen zijn tijdens de behandeling.
Zorgpad borstkankerzorg
Werken aan een helende omgeving is arbeidsintensief. Het betekent dat je voor de bouw met zoveel mogelijk toekomstige gebruikers om tafel moet. Het vraagt ook veel van de architect die goed moet luisteren naar al die verschillende geluiden. Longarts Judith Herder is intensief betrokken geweest bij de totstandkoming van het centrum en zij niet alleen. “Wij hebben patiënten, verpleegkundigen, laboranten, specialisten en polimedewerkers in allerlei sessies met de architect mee laten denken.”
Het was een uitdrukkelijke wens om de oncologische zorg meer op één plek te concentreren, vertelt Herder: “Een bezwaar in de oude situatie was dat mensen voor een diagnose door het hele ziekenhuis moesten lopen. We wilden dit voor patiënten anders organiseren.’’ Daarom zijn ze om tafel gaan zitten om het zorgpad van bijvoorbeeld de borstkankerzorg opnieuw te ontwikkelen. “Daarbij stuitten we op vragen als: hoe houden we de mensen die nog een diagnose moeten krijgen zoveel mogelijk gescheiden van de mensen die we al behandelen?”
Aangename werkomgeving
Alleen naar patiënten luisteren is onvoldoende om van een healing environment te mogen spreken. Ook de professionals moeten kunnen aangeven hoe een zo aangenaam mogelijke werkomgeving eruit ziet. Op dit punt is het nieuwe centrum voor oncologie een grote stap vooruit, vindt Herder.
Zij werkt nu in een omgeving dichterbij andere professionals. “Ik voel me prettig bij het goed samen kunnen werken in een team, met bijvoorbeeld verpleegkundigen een oncoloog en chirurg. Doordat ze dicht in de buurt zijn, kan ik direct gebruik maken van hun kennis. Dat is niet alleen gezelliger voor mij, maar het bevordert ook de kwaliteit van ons werk.”
Bomen en planten
Herder laat tijdens een rondleiding zien hoe de diverse kamers van het oncologisch centrum uitzicht hebben op de tuin. Zoals een kamer waarbij het bureau zo is geplaatst dat behandelaar en patiënt niet tegen over elkaar zitten. Vervolgens gaan we naar een wachtkamer met afscheidingsgordijnen middenin de ruimte. Deze dempen het geluid en geven de ruimte een huiselijke sfeer. Tot slot leidt ze haar interviewer naar een balkon dat binnenkort wordt omgetoverd tot een groene oase. Ze ijvert hoogstpersoonlijk voor zoveel mogelijk planten en bomen. “Ik ben ervan overtuigd dat groen bijdraagt aan het herstel van patiënten.”
Green Deal Duurzame Zorg
Herder en De Jong raden alle collega’s in de zorg aan om te werken aan gezonde gebouwen. Zij geloven dat dit de aantrekkingskracht van de organisatie vergroot. In de strijd om het schaarse talent is een prettige werkomgeving een enorm pluspunt. Het laat zien dat de organisatie inzet op wat voor medewerkers werkelijk belangrijk is.
En dan hebben we het nog niet gehad over de bijdrage aan duurzaamheid die je daarmee levert. Healing environment is een pijler van de Green Deal Duurzame Zorg van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het geldt als een serieus onderdeel van de verduurzaming vanwege de winst voor gezondheid, biodiversiteit en arbeidsomstandigheden.
Stressvermindering
Voorwaarde voor succes is volgens de twee medewerkers van Meander wel dat healing environment past in de langetermijnvisie en wordt gedragen door de top. Die moet echt willen investeren, ook in dingen die zich niet direct uitbetalen. De Jong: “Healing environment moet meer zijn dan een marketingding. Je moet echt gaan voor de onderliggende doelen.”
Een voorbeeld van zo’n doel is stressvermindering bij medewerkers. Volgens Herder bereik je dat niet alleen met een groene, rustige werkplek. “Daarvoor is meer nodig, zoals activiteiten om te werken aan je eigen gezondheid als professional. En die hebben we. Denk aan bootcamps, roeien, yoga en ijsbadtrainingen. Weet je hoeveel medewerkers dat gedaan hebben? Bijna 350.”
Lees ook: Verduurzaming zorg: vier thema’s
