Ondervoeding is een groeiend probleem in de ouderenzorg. Bijna 10 procent van de thuiswonende 65-plussers loopt het risico loopt om ondervoed te raken. Dit aantal zal de komende jaren alleen maar toenemen. Deze ondervoeding wordt meestal niet gediagnostiseerd, wat de negatieve gevolgen alleen maar groter maakt.
Door Isa Dantuma en Janna Alberts, Vilans
Bij ouderen kenmerkt ondervoeding zich vaak door onbedoeld gewichtsverlies en/of een te laag BMI. De precieze oorzaak is vaak moeilijk vast te stellen. Dit komt doordat zowel directe als indirecte factoren invloed hebben op de voedingsinname. Directe oorzaken zijn te weinig voedselinname, minder (diverse) voedingsstoffen binnenkrijgen en een verhoogde behoefte aan inname van energie en voedingsstoffen. Indirecte oorzaken kunnen chronische ziekten zijn, verminderde eetlust, slikproblemen of problemen met mobiliteit.
Gevolgen van ondervoeding
Niet alleen de oorzaken, maar ook de gevolgen van ondervoeding zijn verschillend en talrijk. Door de ondervoeding hebben ouderen last van fysieke en mentale belemmeringen. Dat kan weer leiden tot een mindere kwaliteit van leven, langere ziekenhuisopnames met meer complicaties en een hoger sterftecijfer. Bij de mentale gevolgen gaat het bijvoorbeeld om depressie of problemen op het gebied van geheugen, aandacht en taal. Al deze negatieve gevolgen zorgen er ook voor dat de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van thuiswonende ouderen achteruitgaat. Zo hebben ze sneller meer zorg nodig, wat de werkdruk op zorgverleners alleen nog maar groter maakt.
Diagnose en behandeling
Ondervoeding is een ingewikkeld probleem. Zowel de diagnose als de behandeling krijgen nog onvoldoende aandacht. Dat komt doordat het belang van voeding en daarmee ondervoeding niet altijd erkend wordt. Bovendien zijn de communicatie en rolverdeling tussen alle betrokkenen in het zorgnetwerk soms onduidelijk.
Verschillende partijen, zoals een diëtist, huisarts, thuiszorgmedewerker en mantelzorger spelen een rol in het behandelen. Ondanks hulp van een diëtist kan een oudere het lastig vinden om het voedingspatroon te veranderen. Dat kan komen door eenzaamheid, beperkte eetlust of omdat het moeilijk is om boodschappen doen. Juist dan is hulp vanuit het zorgnetwerk rondom een oudere heel belangrijk. Tegelijkertijd ervaren ook mantelzorgers druk, omdat ze de zorgtaken moeten combineren met werk en gezin. Zorgprofessionals hebben vaak te weinig tijd door een hoge werkdruk om zich met (onder)voeding bezig te houden.
Onderzoek naar technologie
Mogelijk kan technologie helpen om een deel van de problemen op te lossen. We bekijken momenteel samen met de Technische Universiteit Eindhoven en het Expertise Centrum voor Dementie en Technologie, hoe en op welk moment technologie ondersteuning kan bieden.
Daarvoor gebruiken we ‘ço-design’; we betrekken ouderen, mantelzorgers, thuiszorgmedewerkers en diëtisten vroegtijdig bij het ontwerpproces. Want één ding is zeker; de technologie moet aansluiten bij wat de gebruikers nodig hebben en niet andersom.
Gesprekken met betrokkenen
Uit gesprekken met vier thuiswonende ouderen blijkt al dat die zich niet altijd realiseren waarom onbedoeld afvallen een negatieve invloed kan hebben op hun fysieke en/of mentale gezondheid. Ze hebben vaste eetgewoontes die moeilijk aan te passen zijn als de diëtist dat adviseert. Vaak gaan ze zuinig met geld om, hechten ze waarde aan gezond eten en denken ze dat een paar kilo afvallen niet zo erg is.
Uit gesprekken met zeven thuiszorgmedewerkers komt naar voren dat thuiszorgmedewerkers de samenwerking in het zorgnetwerk niet als optimaal ervaren. Dat ligt niet alleen aan de al eerdergenoemde onduidelijke communicatie en rolverdeling. Ze voelen zich soms onvoldoende betrokken.
Uit interviews en co-designsessies met zestien diëtisten blijkt dat het heel belangrijk is om een band te krijgen met de cliënten. Je kunt ouderen alleen een passend advies geven als je echt met hen in gesprek gaat en hoort wat ze belangrijk vinden.
Oproep: help ons verder!
Vanuit Vilans willen we graag verder in gesprek met verschillende andere mensen die betrokken bij de voedingszorg, om op die manier een breder beeld te krijgen van de behoeftes die er leven. Zo zijn we op zoek naar thuiswonende ouderen met voedingszorg en hun naasten of mantelzorgers. Ben of ken jij iemand die hier een keer over mee kan praten of denken? Dan horen we graag van je!
