‘Vieren dat het anders kan’, was het motto van het Groene Zorg Festival. Het mag nog steeds niet goed gaan met de aarde, met de duurzame zorgbeweging gaat het wel de goede kant op.
“Vijf jaar geleden stevenden we nog af op 3,5 tot 4 graden opwarming in 2100. Nu is dat 2,5 tot 3 graden”, zei Evelyn Brakema voorzitter van de Groene Zorg Alliantie tijdens het Groene Zorg Festival in Hilversum. Zij vindt dit hoopgevend. “Het toont aan dat in korte tijd veel kan veranderen.”
In diezelfde vijf jaar is volgens haar ook het sentiment in de zorg rond duurzaamheid volledig gekanteld. Duurzame zorg heeft in die periode de werkvloer veroverd: “Vijf jaar geleden moesten professionals die aan groene zorg werkten dat vaak nog in hun eentje doen. Nu vinden ze steun in een enorme beweging. Dat blijk ook uit dit festival. Hier zijn maar liefst 700 groene zorgcollega’s op af gekomen.”
Linkse hobby
De ‘massa van zorgprofessionals die duurzamer willen’ heeft al veel invloed gehad op de sector, gelooft Brakema. “De jonge groene beweging heeft de doorgaans oudere beslissers in de zorg wakker geschud. Vroeger zeiden zorgbestuurders soms nog: wat is dat nu voor linkse hobby. Die tijd is voorbij.”
Tekenend voor deze snelle omslag is het onderwijs. “Decanen vonden vijf jaar geleden dat er geen plek was voor duurzaamheid in het volle curriculum. Nu zit het in onze opleidingen.”
Duurzaamheid in onderwijs
Het onderwijs is niet de enige plek waar duurzame zorg zich een vaste plek heeft verworven. Artsenorganisatie KNMG heeft duurzaamheid opgenomen in de gedragscode. Bovendien sijpelt het steeds vaker door in richtlijnen van medisch specialisten. Door de erkenning als serieus issue voor de zorg, komt er ook steeds meer budget voor in organisaties, ziet Brakema. Professionals krijgen vaker tijd en geld om inkoop, voeding en zorgpaden te vergroenen.
Brakema: “Een mooi voorbeeld vind ik bestuursvoorzitter Hans van Goudoever van het Amsterdam UMC. Hij heeft zes miljoen euro vrijgemaakt voor verduurzaming op de werkvloer.” Zorgprofessionals mogen wat haar betreft vaker tijd en geld opeisen voor het verduurzamen van hun werk. “Nu doen we het nog te vaak uit liefde in onze eigen tijd.”
Overtuigingskracht
Dat de groene beweging in de zorg handen en voeten krijgt, was tijdens het op een zaterdag georganiseerde Groene Zorgfestival goed te merken. Professionals in de zorg konden daar van alles leren. Zo konden ze zich bekwamen in levenscyclusanalyses, plantaardige voeding, het houden van klimaatgesprekken of zelfs het maken van een klimaatpresentatie. Opvallend is de plek die communicatie innam. Het sentiment mag gekanteld zijn, er is nog veel overtuigingskracht en feitenkennis nodig om collega’s, leveranciers en patiënten mee te krijgen.
Mensen meenemen in het belang van duurzame zorg blijft belangrijk. Naarmate de beweging naar verduurzaming groeit, neemt ook de weerstand toe. Verduurzamen vraagt om grote veranderingen, waar niet iedereen op zit te wachten. Dat kan zijn omdat mensen daar gewoon geen zin in hebben, maar ook omdat dit hun business schaadt. Deze weerstand neemt soms lelijke vormen aan zoals die van het verspreiden van desinformatie. Daarbij worden de gevaren van klimaatverandering bewust gebagatelliseerd of zelfs ontkend om de transitie te vertragen.
Bullshit-bingo
Mario Veen, hoofddocent Sociale Interactie in de Publieke Ruimte aan de Hogeschool Utrecht, hielp bezoekers van het Groene Zorgfestival hun weerbaarheid tegen deze desinformatie te vergroten. Dat deed hij met een bullshit-bingo. Hierop waren bekende drogredenen van klimaatontkenners te vinden, zoals: ‘het klimaat verandert altijd al’, ‘klimaatverandering wordt niet door de mens veroorzaakt’ en ‘we kunnen er niets meer aan doen’. “Het is belangrijk dat zorgprofessionals weten hoe ze hierop moeten reageren.”
Gezondheidscrisis
Zorgprofessionals kunnen een belangrijke rol vervullen in de uitleg over de gevolgen van het vervuilen en opwarmen van de aarde. Verpleegkundigen en artsen staan steevast bovenaan in lijsten met meest vertrouwde beroepen, zoals die van Ipsos. Ze worden bijna altijd geloofd, terwijl influencers en politici bijna altijd worden gewantrouwd. Als zorgprofessionals zich in het publieke of politieke debat mengen, kan dat erg effectief zijn.
Hooikoorts
Veen denkt dat het goed werkt als zorgprofessionals uitleggen dat de klimaatcrisis ook een gezondheidscrisis is. En dat het volgens de Wereldgezondheidsorganisatie de grootste bedreiging is voor de volksgezondheid in de toekomst. “Een mooi voorbeeld dat een zorgprofessional kan geven is het steeds verder toenemen van hooikoorts door de klimaatcrisis.” Dit helpt om het argument van klimaatontkenners te weerleggen dat we niets merken van de klimaatcrisis.”
Volgens Veen kun je ook de tactieken van klimaatontkenners overnemen. Zo’n tactiek is om bepaalde boodschappen veelvuldig te herhalen. Klimaatontkenners weten dat mensen iets gaan geloven als ze het maar vaak genoeg horen. “Deze tactiek kun je overnemen als zorgprofessional. Zo kun je steeds herhalen dat de klimaatcrisis ook een gezondheidscrisis is.”
