Hoogbegaafdheid is veel meer dan een hoog IQ. Gebrek aan kennis zorgt voor onbegrip. Te veel mensen met hoogbegaafdheid staan daardoor onnodig buitenspel. Een enorme verspilling van maatschappelijk kapitaal, aldus Willem de Boer.
Willem de Boer heeft veel ervaring met hoogbegaafdheid. Hij is het zelf. Sinds 2007 coacht hij hoogbegaafde volwassenen. “Normaal wordt steeds smaller. Steeds meer mensen vallen buiten de boot. We vernietigen hierdoor een enorm maatschappelijk kapitaal en belemmeren mensen om hun leven te leven. Daar breng ik graag verandering in.”
Misdiagnoses
De Boer komt veel misdiagnoses tegen. “Volgens mij is misschien wel de helft van de mensen met een diagnose ‘autisme’ niet autistisch maar hoogbegaafd. Onder psychologen is weinig of geen kennis van hoogbegaafdheid. Dat kan grote gevolgen hebben. Hoogbegaafdheid is een zijnskenmerk, autisme staat te boek als een psychische diagnose. Ook hoogbegaafdheid wordt steeds meer richting diagnose getrokken en gemedicaliseerd. Dat vind ik een hele kwalijke zaak. Je schrijft mensen medicatie voor die ze helemaal niet nodig hebben. Dat staat heel mooi beschreven in het artikel in Trouw van 27 oktober 2023.”
Stempel opgeplakt
Tijdens het testen gaat het vaak al mis, ziet de Boer. “Standaard intelligentietests werken niet voor mensen die hoogbegaafd zijn. De tests zijn vaak zijn saai en beginnen bijvoorbeeld met gemakkelijke vragen. Dan haken veel hoogbegaafden al af. Ze krijgen argwaan omdat antwoorden niet zo simpel kunnen zijn. En bij multiplechoicevragen gaan ze hopeloos twijfelen. Wat in ieder antwoord zit wel iets dat klopt. Uit de test komt daardoor regelmatig dat iemand niet hoofdbegaafd is, maar soms zelfs laagbegaafd. Iemand krijgt dan onterecht een verkeerd stempel opgeplakt dat grote gevolgen kan hebben. Mensen kunnen geen passend werk krijgen, ze worden niet gezien, omdat instanties alleen naar de uitslag van zo’n IQ-test kijken.”
De gevolgen van een misdiagnose kunnen groot zijn, zo blijkt ook uit het verhaal van Ralf Telgenkamp. Uit de IQ-test kwam een hele lage score. Eerder belandde hij door een ongeval op het speciaal onderwijs, waar hij een opleiding tot assistent-timmerman volgde. Die sloot totaal niet aan bij zijn intelligentie en skills. De score op de IQ-test staat hem nu vooral in de weg.
Lees hier zijn verhaal
Onbewust hoogbegaafden
Om hoeveel mensen het gaat, is niet gemakkelijk vast te stellen. “Je mist alle onbewust hoogbegaafden. Veel mensen weten gewoon niet dat ze hoogbegaafd zijn. Ze hebben vaak een laag zelfbeeld omdat ze door hun omgeving niet begrepen worden. Ruw geschat ondervindt een kwart van moeite met het vinden van werk en zit thuis met een uitkering. In die 25 procent zitten niet de onbewust hoogbegaafden. En dat is natuurlijk eeuwig zonde. En totaal niet nodig.”
Werkvloer
Volgens Willem de Boer kunnen werkgevers juist profiteren van mensen met hoogbegaafdheid, als die maar de kans krijgen. Dat begint al bij het aannemen. “Mensen die sollicitatiegesprekken voeren, hebben een bias. Ze nemen mensen aan die op henzelf lijken. Iemand die anders is, krijgt dan bij voorbaat al geen kans.”
“Als dan het CV ook niet 100 procent aansluit bij de vacature, is het al einde verhaal. Mensen met hoogbegaafdheid lopen ook vaak vast in het huidige onderwijssysteem omdat ze op een andere manier leren. Natuurlijk zijn er genoeg met passende diploma’s, maar in de praktijk blijkt dat ze daardoor regelmatig op het MBO belanden en niet doorstromen.”
Beelddenkers
Waar zit het verschil tussen ‘normaal-’ en hoogbegaafden? Willem de Boer: “Hoogbegaafden denken heel associatief en leggen razendsnel verbanden. Ze houden bovendien pas op als ze alle ins en out van een onderwerp kennen. Ze leren anders (‘Topdown’) en ze denken anders, het zijn vaak beelddenkers die sterk intuïtief zijn. Ook voelen ze anders, vaak zijn ze hoogsensitief. Een ander belangrijk verschil is dat hoogbegaafden werken vanuit intrinsieke motivatie, niet vanuit externe motivatie.”
Deze mix van anders denken, leren en voelen is de bron van een enorm creatief vermogen. Minstens 2 procent van de Nederlandse bevolking heeft onorthodoxe, creatieve ideeën en bedenkt nieuwe oplossingen voor problemen en uitdagingen in het dagelijks leven.
Herkennen, erkennen en mobiliseren
Veel hoogbegaafden functioneren wel op de werkvloer, maar zouden beter tot hun recht komen als ze meer vrijheid kregen, aldus De Boer. “In mijn werkende leven zat ik in de IT. Ik zag dat er binnen de grote organisatie waar ik werkte veel menselijk kapitaal onbenut bleef doordat hoogbegaafden niet tot hun recht kwamen en vastliepen. Ik heb toen bij HR voorgesteld hiermee aan de slag te gaan. HR zag er weinig heil in. Toen hebben we het interne social media platform gebruikt.”
“We hebben ze benaderd in drie stappen: herkennen, erkennen en mobiliseren. Dat herkennen is best lastig. Een deel van de mensen weet niet dat ze hoogbegaafd zijn. Mijn tip: deel op een toegankelijke manier informatie waarin ze zich kunnen herkennen. Dat hebben we gedaan. De volgende stap was een interne bijeenkomst. Met een lezing over hoogbegaafdheid hebben we er een aantal bereikt.”
Lekker slim
“Ik ben toen naar de directeur innovatie gegaan en heb gevraagd of hij dingen wist die in de afgelopen tien jaar niet gelukt waren. Ik heb gevraagd of wij daar nog eens naar mochten kijken. Met ons groepje, dat we Lekker Slim! hebben genoemd, gingen we brainstormen over mogelijke oplossingen en producten waar we iets mee konden. Na een uur hadden we een powerpoint met mogelijke oplossingen.”
Eeuwig zonde
De Boer helpt waar hij kan. Hij begeleidt ook na zijn pensionering mensen met hoogbegaafdheid. En hoopt dat de steeds meer mensen hun plek vinden. “Het is toch eeuwig zonde dat er zoveel mensen thuis zitten die we keihard nodig hebben.”
