Stress en burn-out kunnen ervaren worden als een hoge berg, een kruispunt of een razende rivier. Door deze stressfactoren te stempelen op een echte kaart krijgen deelnemers scherper zicht op hun eigen stresslandschap. En daarmee ook op alternatieve routes, zo belooft Navigating Stress. Planetree is onder de indruk van de methodiek en gaat deze samen met de bedenkers in de zorg aanbieden.
“Navigating Stress helpt je om op een laagdrempelige manier een gesprek over stress op de werkvloer te voeren”, zo motiveert Planetree op de eigen website het partnerschap met Navigating Stress. “Zo komen eventuele belemmeringen, maar ook motiverende factoren naar de oppervlakte. Teams leren zo beter op elkaar in te spelen, met als resultaat: meer werkgeluk. […] Erachter komen waar stress vandaan komt, wat het voor jezelf en anderen betekent en hoe hierop te reageren, zijn de eerste stappen om dit werkelijkheid te maken.”
Stress en burn-out
Op een zonnige dag heeft zich in Utrecht een groepje van hoofdzakelijk HR-professionals verzameld om kennis te maken met Navigating Stress. Na een kort introductierondje steekt psycholoog Louise Hildebrand van wal met een inleidend betoog. Daarin de nodige cijfers. En die liegen er niet om. Blijkens onderzoek van TNO en CBS hebben 1,3 miljoen Nederlanders last van burn-out gerelateerde klachten. Stress veroorzaakte in 2021 elf miljoen verzuimdagen. Alles bij elkaar kosten stress en burn-out de samenleving jaarlijks meer dan drie miljard euro. De directe zorgkosten gaan richting de 300 miljoen euro. Door de hoge werkdruk is de zorg één van de sectoren waar stress en burn-out hard toeslaan. Volgens CNV zit één op de vier werkenden in deze sector tegen een burn-out aan.
“De problematiek wordt zwaarder”, aldus deelnemer Miranda Postma, directeur van Dunas Zorg. “Wij werken ambulant. We gaan van de ene cliënt naar de andere, dus we hebben weinig schakeltijd. Behalve de werkdruk zijn ook de administratieve lasten gegroeid. Je moet zoveel méér verantwoorden, bijna tot toiletbezoek aan toe.”
“We zijn allemaal met vitaliteit bezig, maar hoe gezond ben je zelf”, zegt Ilse de Rooij, specialist mensgerichte zorg, trainer en adviseur bij Planetree. “Juist omdat zorgmedewerkers zo’n groot hart hebben en veel voor anderen willen doen, zijn ze kwetsbaar.”
Stress genormaliseerd
Stress is een ziektemaker, houdt Hildebrand haar gehoor voor. Maar voor een goed begrip is het belangrijk om te weten dat stress in soorten en maten komt. “Stress kan belemmeren, maar heeft ook positieve kanten. Het kan activeren en in beweging zetten.”
Het probleem is volgens Hildebrand dat veel werknemers het verschil niet goed weten. “Stress in onze samenleving is genormaliseerd. Soms is het zelfs statusverhogend. Maar de kennis over stress bij individuen is beperkt. De tekenen van ongezonde stress worden vaak niet herkend. Het is belangrijk dat mensen die zelf leren herkennen. Er over praten over helpt om te reflecteren.”
Bespreekbaar maken
Juist op dit punt wil Navigating Stress helpen door stress letterlijk spelenderwijs bespreekbaar te maken. Het spel wordt gedragen door de kaart van het stresslandschap met daarop veelzeggende plaatsen als het Dorp van Ontspanning, het Paleis van Buitengewone Prestaties, het Eiland van Lusteloosheid, de Zee van Leegte en de Bron van Negativiteit. Speciale spelkaarten, kleurige stempels en een logboek gidsen de deelnemers door de serious game.
Geen vastomlijnde spelregels
“Wij doen een handreiking maar er zijn geen vastomlijnde spelregels”, zegt Hildebrand als de cursisten in groepjes met het spel aan de slag gaan. “Het is een tool die je kunt inzetten zoals je zelf wilt.”
Na de eerste ietwat onwennige aanloop krijgen de gesprekken een steeds spontaner beloop. “Ik vraag mezelf altijd af: wat is het ergste dat je kan overkomen”, zegt trainer en coach Saskia Kock als ze voor de Bron van Uitdagingen kom te staan. “Als zelfstandige viel voor mij alles stil tijdens corona. Dat was spannend, maar er was altijd een plan B. Dat geeft rust. Desnoods was ik post gaan bezorgen.”
Coach, trainer en adviseur Jacqueline Hanssen voelt zich aangesproken door de Toren van Iets Missen. “Er zijn te veel keuzes. Op vakantie wil ik altijd een miljoen dingen doen. Mijn broer die heel ‘blauw’ is opperde om al die ideeën op te schrijven en in een kistje te stoppen. Zo kan ik er later één uitpakken om uit te werken. Daar ben ik hem nog steeds dankbaar voor.”
Positieve ervaring
Na een uurtje ‘spelen’ haalt Hildebrand de ervaringen uit de groep op. Die blijken overwegend positief. “Het is leuk om te doen en het gesprek komt goed op gang”, vindt loopbaancoach en re-integratie specialist Susan Spiekerman. “Het is ook een veilige methode”, zegt Postma. “Als er iets op tafel ligt, hoeven mensen elkaar niet meteen aan te kijken.”
“Het is een mooie tool om het gesprek op een laagdrempelige manier op gang te brengen”, stelt Kock. “We kennen elkaar niet, maar er wordt heel open over moeilijke onderwerpen gesproken.” De Rooij oppert dat dit wellicht te danken is aan ieders professionele competenties. “We zitten vandaag natuurlijk wel samen met professionals die gewend zijn te praten. Dat is niet iedereen.”
“In een team zijn altijd verschillen in persoonlijkheid, opleidingsniveau en achtergrond”, constateert crisismanager, consultant, coach en trainer Leen Schollaert. “Dus je kunt niet overal op dezelfde manier te werk gaan.”
Bang voor het onbekende
Spiekerman heeft er wel vertrouwen in. “Er ontstaat een soort mind map. Dat had ik niet verwacht.” Wel had ze graag wat meer uitleg willen hebben. Spelmaker Mirte van der Nat die ook aanwezig is, toont begrip. “Mensen zijn vaak bang voor het onbekende. Dan weten ze niet wat ze moeten doen.”
Maar zo brengt Hildebrand de bottom line nog eens in herinnering: “Navigating Stress is een tool. Het doel is het gesprek over stress op een laagdrempelige manier op gang brengen. Hoe je de toolkit uiteindelijk gebruikt, is aan jullie.”
Vermarkten
Ondanks de positieve ervaringen hebben de deelnemers wel enige twijfel over de vermarkten van Navigating Stress. Dat ligt niet aan het spel, maar aan de manier waarop potentiële opdrachtgevers naar preventie kijken “Bestuurders willen weten wat de return on investment is”, constateert Hildebrand. “De opbrengst van preventie is vaak moeilijk zichtbaar te maken. Dat maakt het voor bedrijven moeilijk om te investeren.” Directeur Postma van Dunas Zorg ziet het anders: “Natuurlijk kost zo’n spel tijd en geld, maar een sterk en gezond team levert meer op.”
