Prehabilitatie bij darmkanker leidt tot een forse afname van ernstige complicaties en beter herstel. Dat blijkt uit internationaal onderzoek dat is aangestuurd vanuit Máxima MC (MMC). Gerrit Slooter, chirurg in het ziekenhuis én bestuurslid van de stichting Fit4Surgery, hoopt dat de resultaten leiden tot betere financiële afspraken. “Zo moet prehabilitatie voor zo veel mogelijk patiënten in zoveel mogelijk ziekenhuizen mogelijk worden.”
De resultaten van het onderzoek, een zogeheten PREHAB-trial, werden onlangs gepubliceerd in JAMA–surgery, één van de meest vooraanstaande chirurgische tijdschriften in de VS. Aan de studie deden 270 patiënten mee uit Montréal, Barcelona, Kopenhagen, Ferrara, Breda en Veldhoven.
Voor iedere deelnemer werd een programma op maat gemaakt voor maximaal effect. Wat het onderzoek uniek maakt volgens Slooter is dat het is opgezet in samenwerking met Francesco Carli van de McGill University in Montréal. Hij is de grondlegger van prehabilitatie. De studie werd mogelijk gemaakt door KWF-Kankerbestrijding.
Fit worden voor de operatie
De gemiddelde Nederlandse patiënt die moet worden geopereerd voor darmkanker, is niet zo fit. Vaak komt dat door een optelsom van leeftijd en leefstijl. Overgewicht, te weinig beweging, ongezonde voeding en roken en alcohol spelen vaak een belangrijke rol. Met prehabilitatie krijgen de patiënten met een programma ondersteuning om fitter te worden voor hun grote operatie. In de vier weken voorafgaand werken ze aan hun kracht en conditie. Ze volgen een dieet met extra eiwitten en vitaminen, werken ze aan hun leefstijl en krijgen mentale begeleiding en eventuele correctie van bloedarmoede.
Bewijs voor effect prehabilitatie
En dat heeft dus succes. Er is een afname van 40 procent aan ernstige complicaties te zien bij geprehabiliteerde patiënten in vergelijking tot patiënten die niet deelnamen aan het programma. Volgens Slooter laat het onderzoek daarnaast een afname van minder ernstige complicaties zien met 30 procent. “Het bewijst wat we al wisten. Fittere patiënten hebben minder ernstige complicaties en herstellen sneller. Juist complicaties staan een volledig herstel in de weg staan. Dat hadden we al uit literatuurstudie ontdekt, maar deze internationale studie levert nu het harde bewijs.”
De winst zit daarnaast ook in meerdere factoren, gaat Slooter verder: “Patiënten zijn zowel vóór als na de operatie meer betrokken. Door hun toegenomen kracht en betere conditie hebben ze meer vertrouwen om de dag na de operatie actief aan hun herstel te werken. We zagen dat geprehabiliteerde patiënten uit het MMC twee dagen eerder naar huis gingen.”
Structurele financiering
Het is heel erg belangrijk dat dit bewijs er nu is, stelt Slooter. “Iedereen gelooft in prehabilitatie, het klinkt logisch. Maar nu hebben we echt gezien dat patiënten er baat bij hebben. Met dit harde bewijs kunnen we alle neuzen dezelfde kant op krijgen voor de financiering van prehabilitatie. We kunnen betere financiële afspraken maken. Want prehabilitatie verdient het om landelijk breder te worden uitgerold.”
Veel ziekenhuizen staan volgens hem klaar om prehabilitatie in te voeren of hebben al initiatieven lopen. Alleen de financiering blijkt vaak een drempel. De Federatie Medisch Specialisten (FMS) en de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH) hebben uitgerekend dat de inzet van prehabilitatie alleen al bij operaties voor kanker van de dikke darm mogelijk 60 miljoen euro bespaart in vijf jaar.
Toch blijkt het haast onoplosbaar om de kosten in te passen in de begroting, legt Slooter uit. “Veel ziekenhuizen gebruiken eigen onderzoekspotjes of maken gebruik van incidenteel geld van zorgverzekeraars. Er is structurele financiering voor nodig. Uiteindelijk levert het geld op, omdat er minder kosten zijn en minder IC plekken nodig zijn. Deze studie helpt hopelijk om zowel managers als dokters te overtuigen om dit breed te implementeren, want nu is er nog maar een kleine groep Nederlanders die van prehabilitatie kan profiteren.”
Werkgroep Prehabilitatie
Samen met een aantal andere koploper ziekenhuizen, waaronder het MC Groningen, Radboudumc en Reinier de Graaf Gasthuis, is het Máxima MC verenigd in de Werkgroep Prehabilitatie van de NVvH en de Stichting Fit4Surgery. Daarin verzamelen de partners zoveel mogelijk bewijslast over de effectiviteit van prehabilitatie.
Op basis van de onderzoeksresultaten hebben ze nu ‘Standpunt Prehabilitatie’ opgesteld, een landelijk protocol dat er voor kan zorgen dat prehabilitatie vanuit alle ziekenhuizen op dezelfde manier te implementeren. Verzekeraars als CZ en VGZ hebben daarbij ook geholpen.
“In het MMC hebben we er drie jaar over gedaan om het prehabilitatieprogramma op te stellen”, vertelt Slooter. “Bijna 400 patiënten hebben het programma hier gevolgd. Niet alleen bij darmkanker maar ook bij operaties aan lever of longen. Wij zien het als onze taak om samen met de NVvH en Fit4Surgery deze kennis te delen om prehabilitatie voor zo veel mogelijk patiënten in zoveel mogelijk ziekenhuizen mogelijk te maken.”
Training
Inmiddels heeft meer dan de helft van alle ziekenhuizen in Nederland al een prehabilitatietraining in het MMC gevolgd. Het MMC heeft ook specifiek prehabilitatie-programma’s opgesteld voor andere grote operaties zoals complexe littekenbreuken, open aneurysma chirurgie, maagverkleiningen en voor gynaecologische of urologische ingrepen.
