Digitale hulpmiddelen gelden als een belangrijk instrument om de zorg te verbeteren. Maar kunnen ze de gezondheid ook schaden? Ja, geloven onderzoekers van de Amerikaanse Duke University. Zij pleiten daarom in Nature voor een raamwerk om digitale gezondheidsschade op te sporen en zo te voorkomen dan wel te beperken.
Met het groeiende gebruik van digitale hulpmiddelen in de zorg groeit ook de kans op misbruik. Om hun punt te maken halen de onderzoekers een paar cijfers aan. Zo telde de Amerikaanse zorg in 2020 bijna zeshonderd cyber-aanvallen, waardoor meer dan 26 miljoen patiënten werden geraakt. Herstel kostte per geval gemiddeld vijfhonderd dollar en 263 dagen. Digitale fraude kostte Medicare in 2019 28 miljard dollar.
Operaties staken
Naast een financieel aspect kent zulk misbruik ook een gezondheidscomponent op zowel collectief als individueel niveau. Wat betreft het eerste: als gevolg van ransomware-aanvallen zien ziekenhuizen zich steeds vaker genoodzaakt om operaties en behandelingen tijdelijk te staken. Dit heeft logischerwijs negatieve gevolgen voor de betrokken patiënten.
Psychische schade
Patiënten kunnen daarnaast psychische en emotionele schade oplopen bij misbruik van digitale hulpmiddelen. Als voorbeeld noemen de auteurs de schade die ontstaat als gevoelige medische gegevens op straat komen te liggen. Dit kan gebeuren door een datalek bij zorgaanbieders, maar ook wanneer derde partijen gezondheidsinformatie doorverkopen. Door de aangescherpte abortuswetgeving in de VS kan gelekte informatie zelfs grond zijn voor rechtsvervolging.
Kwetsbare groepen
Deze voorbeelden rechtvaardigen volgens de auteurs de conclusie dat cyberschade een nieuw gezondheidsrisico vormt, dat in potentie net zo schadelijk is als verkeerde diagnoses en behandelfouten. Wat de zaak extra wrang maakt is dat bevolkingsgroepen die ook op andere punten verhoogde gezondheidsrisico’s lopen, het meest kwetsbaar zijn.
Minderheden bijvoorbeeld hebben vaker dan gemiddeld een lage sociaaleconomische status. Dit kan van invloed zijn op de fysieke toegang tot internet. Mensen die aangewezen zijn op een openbare Wifi-verbinding hebben meer kans om slachtoffer te worden van gegevensdiefstal. Ouderen hebben vaker dan gemiddeld beperkte digitale vaardigheden. Ook dat vergroot de kans op gegevensdiefstal. Bovendien maakt dit mensen vatbaarder voor misinformatie over zorg en gezondheid.
Classificatie
Om deze problemen het hoofd te bieden, pleiten de onderzoekers voor een raamwerk waarmee digitale gezondheidsrisico’s eenduidig te classificeren zijn. Het uiteindelijk doel is het voorkomen en verminderen van digitale gezondheidsschade. Dit klinkt ingewikkeld.
Tot op zekere hoogte is dit het ook. Aangezien verschillende kwetsbaarheden op elkaar inwerken, is het moeilijk om oorzaak en gevolg uit elkaar te houden. Neem de kwestie van toegang tot de zorg. Hebben bepaalde groepen slecht toegang omdat ze arm zijn of omdat ze niet met digitale hulpmiddelen overweg kunnen?
Nadenken over ontsluiting
Als voorbeeld van hoe het wel kan noemen de onderzoekers de bijsluiter voor medicijnen. Deze vermeldt op overzichtelijke wijze de mogelijke neveneffecten van het betreffende medicijn. Iets soortgelijk is ook denkbaar voor digitale zorgapplicaties. Ook wijzen ze er op dat ‘de belangrijkste stap misschien wel de eenvoudigste is’. “Simpelweg goed nadenken over waarom digitale instrumenten en datasets via internet ontsloten zouden moeten worden, kan het risico op ongelukken en misbruik al drastisch verkleinen.”
Bewustzijn
De onderzoekers benadrukken dat hun pleidooi niet moet worden gelezen als een afwijzing van digitale zorg. Of het nu gaat om beter medicijnonderzoek of de ontwikkeling van levensreddende therapieën, digitale instrumenten kennen eindeloos veel waardevolle toepassingen.
“Helaas zijn diezelfde instrumenten ook te gebruiken om desinformatie te verspreiden en cyber-aanvallen op te zetten bedoeld om mensen persoonlijke data af te troggelen. Wil de zorg de vruchten plukken van digitalisering, dan moet iedereen in de sector zich bewust zijn van de negatieve impact die digitale hulpmiddelen op de publieke gezondheid kunnen hebben.”
