De zorgsector is een enorme vervuiler. De Intensive Care Afdelingen van ziekenhuizen leveren een flinke bijdrage aan die vervuiling. Nicole Hunfeld pakt het probleem aan. Ze is IC-apotheker bij het Erasmus MC en oprichter van De Groene IC.
Hoe vervuilend is de zorgsector?
“De sector is verantwoordelijk voor maar liefst 7 procent van de CO2-uitstoot in Nederland. Dat is net zoveel als de uitstoot van Tata Steel of Schiphol. Al die vervuiling maakt mensen ziek, terwijl we in de zorg mensen juist beter willen maken. Die discrepantie moeten we aanpakken. De urgentie is hoog!”
Hoe veroorzaken ziekenhuizen al die milieuschade?
“Ziekenhuizen verbruiken veel elektriciteit. Daarnaast is er een grote mobiliteit van zorgverleners, patiënten, bezoekers en leveranciers. Dat zijn zaken waar we als zorgverleners gedeeltelijk wat aan kunnen veranderen. Dat kan bijvoorbeeld met digitale consulten. Waar we véél invloed op hebben, is het gebruik van wegwerpspullen. Handschoenen, kompressen, infuuszakken, spuiten en isolatiejassen; we gooien het allemaal na eenmalig gebruik weg. Het gevolg is een enorme afvalberg. Dat kan anders. We kunnen veel meer producten gaan hergebruiken.”
Maar is dat niet veel duurder?
“Nee, dat levert soms zelfs een besparing op. Neem de dialysezakken met verpakking die wij momenteel op de IC gebruiken. Die zijn gemaakt van polypropyleen. Dat is een heel puur plastic. Als we die na gebruik ter recycling aanbieden, krijgen we daar geld voor.”
Waarom begint de zorg nu pas met recyclen?
“Dat heeft voor een deel met geld te maken. Vóór corona was er geen schaarste aan grondstoffen. Spullen die je weggooide, waren relatief goedkoop. Maar corona en de Oekraïne-oorlog hebben de aanvoerketens beïnvloed. Plastic is schaars en dus duur geworden. Vanwege die kosten zij we nu veel meer bereid om naar hergebruik te kijken.
Daarbij realiseren mensen zich vaak niet hoe groot de impact van al dat wegwerpspul op het milieu is. Pas als je ze dat goed uitlegt, zeggen ze: dat willen we niet meer!”
Waarom zet je je zo in voor een duurzame zorgsector?
“Ik heb twee kinderen van acht en tien jaar oud. Zij maken zich nu al heel veel zorgen over het milieu. En terecht! Voor de generaties na ons moeten wij zuinig zijn op onze planeet. Voor mij kwam dat besef heel duidelijk tijdens de coronapandemie. Normaal verspreidt het afval zich over de afvalbakken in de patiëntenkamers. Maar vanwege besmettingsgevaar stond het toen in zakken op de gang. De enorme hoeveelheid afval werd ineens heel concreet.”
In de coronacrisis zette je het project De Groene IC op. Je kreeg daarvoor in 2021 de Sustainability Award van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Wat wil De Groene IC?
“De Groene IC was toen een project in het Erasmus MC. Inmiddels is het een landelijk netwerk van Intensive Care-afdelingen in Nederland, georganiseerd vanuit de NVIC (Nederlandse Vereniging voor Intensive Care). We zetten ons in voor meer duurzaamheid in de zorgsector en werken toe naar de doelen uit de Green Deal Duurzame Zorg. Die doelen gaan over minder CO2-uitstoot in 2030, circulaire bedrijfsvoering en medicijnresten uit het afvalwater. Op de website van De Groene IC delen we kennis om hiermee aan de slag te gaan.”
Hoe groen is de IC van het Erasmus MC momenteel?
“Wij willen in 2030 volledig circulair zijn. Daarvoor moeten we de CO2-uitstoot met 10 procent per jaar verminderen. Dat percentage hebben we in het eerste jaar zéker gehaald, want we hebben al veel stappen gezet. Om wat voorbeelden te noemen: we zijn van blauwe afvaltonnen overgestapt naar grijze gerecyclede. Dat scheelt maar liefst 50 procent aan CO2-uitstoot per ton. Verder gebruiken we minder infuusvloeistof. Dat bespaart 5.000 spuiten en 1.500 infuuszakken per jaar. Ook recyclen we nu al onze dialysezakken, inclusief de verpakking. We gebruiken minder jassen en handschoenen. En de spuugbakjes zijn niet langer van plastic maar van pulp.”
Wie bepaalt welke veranderingen mogelijk en verantwoord zijn?
“Daar hebben we Green Teams voor. In ons ziekenhuis zijn dat er al meer dan dertig. In het Green Team van de IC zitten mensen van de afdeling IC, Infectiepreventie en Inkoop.
Verder werken we samen met studenten van de TU Delft en de Erasmus Universiteit. Een TU-studente heeft de handschoenketen onderzocht. Zij zag al heel snel dat de doos waar de handschoenen in zitten niet handig is. Als je één paar nodig hebt, trek je er meteen een heleboel uit. Zij heeft prototypes gemaakt van nieuwe dozen.”
Hoe zorg je dat zo’n nieuw ontwerp er in de praktijk komt?
“We gaan ermee naar fabrikanten. Vaak is er dan wel een die zijn nek durft uit te steken. Jammer genoeg zijn er ook fabrikanten die het een te groot financieel risico vinden om hun producten aan te passen.”
Ben je hoopvol voor de toekomst?
“Zeker! Een heleboel mensen zijn door de ‘awareness-fase’ heen en komen nu in actie. Bij De Groene IC zijn al meer dan dertig IC’s aangesloten. Ik deel ook tips op LinkedIn en daar krijg ik veel reacties op. Het onderwerp leeft enorm. En dat is belangrijk. Een paar voorlopers zijn begonnen met duurzaamheid in de zorg, maar nu moet elke zorgprofessional mee gaan doen. Of die nu werkt in het ziekenhuis, de psychiatrie of in de wijk.”
Wat kun je als individuele zorgverlener doen?
“Bij alles wat je doet, bedenken of het wel echt nodig is. En zo ja, of het duurzamer kan. Waarom legt de verpleging twintig gaasjes klaar als de arts op een afdeling komt? Meestal heeft de dokter er maar één of twee nodig. Of waarom doen we standaard handschoenen aan als we een patiëntenkamer binnengaan? Dat hoeft niet altijd. Als we bereid zijn kritisch naar ons eigen proces te kijken, kunnen we veel bereiken. Groen is doen!”
