Zelfstandig bedrijfsarts Tessa Kouwenhoven kijkt met een leefstijlgeneeskundige blik naar haar vak. Dagelijks ziet ze hoe de inbreng van leefstijlgeneeskunde meer fitheid en werkplezier oplevert.
Toen Tessa Kouwenhoven ruim twintig jaar geleden als bedrijfsarts begon, keek ze met grote ogen naar haar collega’s. “Veel bedrijfsartsen zaten vooral in de spreekkamer te wachten tot mensen weer aan het werk konden. Ze beperkten zich tot verzuimgeneeskunde en een adviesrol binnen de Wet verbetering poortwachter. Ik vond dat ze die spreekkamer uit moesten. Ze moesten gaan voorkomen dat mensen ziek zouden worden door hun werk.”
Preventie
Zelf koos ze resoluut een andere weg. Ze richt zich op preventie om uitval te voorkomen. En doet dat met aandacht voor de werkcontext en de balans met andere leefstijldomeinen zoals fysieke en mentale gesteldheid en sociale fitheid. “Die interesse had ik al vroeg. Toen was er nog geen term voor. Nu blijkt alles wat ik al jaren aanhang heel mooi binnen leefstijlgeneeskunde te passen.”
In de wereld van de leefstijlgeneeskunde is Kouwenhoven inmiddels een bekende naam. Ze promoveerde op een onderzoek naar blended preventieve gezondheidsprogramma’s op de werkvloer, schreef mee aan het manifest ‘Leefstijlgeneeskunde en werk’ en zit in het kernteam Werk en Leefstijl van de Vereniging Arts en Leefstijl.
Werk als middel
Deze week had ze nog een man op haar spreekuur die zich ontzettend belabberd voelde. Hij sliep slecht en zat er mentaal en fysiek doorheen. “Maar”, zegt Kouwenhoven, “Hij wilde wél blijven werken, omdat hij merkte dat dat goed voor hem was. Dat zie ik vaak, werk biedt mensen houvast, structuur en financiële zekerheid. Het biedt bovendien afleiding, sociale contacten en zingeving in het leven. Natuurlijk moet werk je niet ziek maken, maar laten we vaker kijken naar hoe werk juist kan bijdragen aan je welbevinden.”
Balans vinden
Veel mensen zien werk volgens haar als iets dat belastend is. Zelf vindt ze juist de vraag interessant op welke manier het kan helpen om je mentaal en fysiek goed te voelen. “Daar praat ik veel over binnen organisaties en met mensen op mijn spreekuur. Welke aspecten van je werk geven energie en welke geven last? Daarbij is aandacht voor alle domeinen belangrijk, van werkfitheid tot zingeving.”
In de gesprekken met cliënten gebruikt Kouwenhoven een ‘praatplaat’ die is gebaseerd op de uitgangspunten van positieve gezondheid. Ze onderzoekt op welke onderdelen het niet lekker loopt. Dat kan op het werk zijn, maar ook thuis. “Ik leg mensen uit dat het helemaal niet erg is als het even wat minder gaat, dat hoort bij het leven. Al pratend proberen we inzicht te krijgen in waar het wringt en daar grip op te krijgen. Door de balans terug te vinden, is veel ziekteverzuim en uitval te voorkomen.”
Fit blijven
Kouwenhoven werkt bij KLM Health Services als bedrijfsarts met de top honderd executives. Als hoofdopleider traint ze ook nieuwe bedrijfsartsen van KLM Health Services. “Leidinggevenden en bedrijfsartsen kunnen een grote rol spelen bij integrale gezondheidsbeleving binnen de context van het werk. Hun gedrag heeft veel invloed op het omgaan met gezondheid en verzuim in een organisatie.”
Bewustwording
Ook binnen het IJsselland Ziekenhuis werkt ze met leidinggevenden aan een gezonde werkomgeving. Dat doet ze vanuit het programma Fit@Work dat voor en door de medewerkers wordt ontwikkeld. Iedereen kan hier een gezondheidscheck doen. Er is een divers fitprogramma en er worden coaches opgeleid.
“Maar het gaat vooral om bewustwording”, zegt Kouwenhoven. “Dat je er in een organisatie samen bij stilstaat wat integraal nodig en mogelijk is om vitaal en met plezier te kunnen werken.”
Vitaal leidinggeven
Kouwenhoven pleit voor vitaal leidinggeven. Door hun eigen gedrag kunnen leidinggevenden een voorbeeld geven, maar ook bijdragen aan een veilige en gezonde werkomgeving. “Signaleer hoe het met je medewerkers gaat, biedt hen ruimte om kwetsbaar te zijn en aan te geven wat zij nodig hebben om gezond te blijven.”
In haar rol als bedrijfsarts heeft Kouwenhoven zelf ook een signalerende functie in het ziekenhuis. “Als er bijvoorbeeld meerdere mensen van één afdeling op mijn spreekuur komen, zoek ik uit of daar een verband is. Wat ik in de spreekkamer tegenkom, probeer ik om te zetten naar preventieve acties. Daar heb ik de leidinggevenden en de raad van bestuur bij nodig. Gelukkig zie ik bij hen ook veel belangstelling voor dit onderwerp. Begrijpelijk, want het verzuim in de zorg is hoog.”
Uitval door covid
Kouwenhoven werkt veel met de HRV-methode, waarbij de variabiliteit van het hartritme door een hartslagmeter wordt bijgehouden. Ze past die al jaren toe, met goede resultaten als het gaat om chronische stress en vermoeidheid. Toen de covid-pandemie door het ziekenhuis raasde en diverse zorgmedewerkers daar post covid syndroom aan overhielden, overwoog ze de HRV-methode ook bij hen in te zetten.
“Samen met ErasmusMC en BioCheck, het bedrijf dat de methode en data levert, hebben we met subsidie van ZonMW de verkenning gestart voor een programma op maat. Het onderliggende idee is dat mensen vaak te veel hun best doen. Ze hebben de neiging tot overbelasten en staan daardoor hun eigen herstel in de weg. Door hun herstelvermogen in beeld te hebben, krijgen ze grip, en leren ze goed doseren.”
Post covid syndroom
Als bedrijfsarts adviseert ze leidinggevenden geduld en begrip op te brengen voor werknemers met post covid syndroom. “Er wordt veel onderzoek gedaan en hopelijk komt er snel een goede behandeling voor deze groep. Wat we al wel weten, is dat fitte en vitale mensen minder ernstige klachten ontwikkelen bij covid. Zo zijn we terug bij het belang van leefstijlgeneeskunde, juist ook om je afweer sterker te maken.”
