De covid-crisis dwong tot een kritische kijk op wie je nog behandelt op de IC. Hetzelfde geldt svoor de nieuwe crisis rond tekorten in de zorg, hoewel die meer in slow motion plaatsvindt, vindt ’s lands bekendste IC-arts Diederik Gommers.
De afweging wie wel of niet wordt behandeld, ligt bij artsen. Zij bepalen wat medisch zinloos of zinvol is. Het hoort bij hun vak om hierover te beslissen. Voor opname op de IC bepalen intensivisten dit. Dat vond de politiek tijdens de coronacrisis moeilijk te accepteren. Toen de IC’s overvol raakten, dachten het kabinet en leden van het parlement dat zij hierover landelijk beleid moesten maken. Zo ontstond er een discussie over het al dan niet op leeftijd discrimineren bij gebrek aan IC-plaatsen bij het optreden van de gevreesde code zwart.
Leeftijdsgrens
Diederik Gommers, destijds voorzitter van de Nederlandse Vereniging Intensive Care, had hierover tijdens de coronacrisis een meningsverschil met minister-president Mark Rutte. Die was mordicus tegen een leeftijdsgrens voor toelating op de IC, vertelt Gommers. “Rutte zei: een leeftijdsgrens? Dat gebeurt niet zolang ik minister-president ben, al moet ik naar de Hoge Raad. Toen zei ik: maar daar gaat de minister-president niet over. Artsen bepalen dit. Wij stellen al leeftijdsgrenzen, bijvoorbeeld wanneer we het verantwoord vinden dat mensen getransplanteerd worden of IVF krijgen.”
Passende zorg
Nu de IC’s niet meer vol liggen met Covid-patiënten wijst Gommers erop dat het belangrijk is om de discussie te blijven voeren over welke zorg wel of niet wordt geleverd. “Door vergrijzing krijgen we straks steeds meer te maken met krapte van middelen en mensen. Ik verwacht dat we daardoor ook opnieuw schaarste krijgen op de IC’s. Om te voorkomen dat die weer vollopen, zullen we vaker keuzes moeten maken. In het Integraal Zorg Akkoord ligt daarom veel nadruk op het leveren van passende zorg.”
Geen meerwaarde
De NVIC heeft onlangs een werkgroep Passende Zorg opgericht onder leiding van Bernard Fikkers. Deze commissie gaat onderzoek doen en richtlijnen ontwerpen. Gezamenlijk gaan de IC-artsen definiëren wat passende zorg op de IC precies inhoudt.
Vooruitlopend daarop stelt Gommers dat artsen scherper moeten worden op het voorkomen van behandelingen die geen zin hebben. “We moeten ons als artsen vaker afvragen of bepaalde handelingen wel nuttig en nodig zijn. Bij IC-behandelingen moeten we ons verdiepen in de consequenties van behandelen. Als we denken dat het geen meerwaarde heeft, moeten we er niet aan beginnen.”
Overlevingskans
Gommers is niet voor een harde leeftijdsgrens bij opnames. Hij gelooft in een afweging op basis van kwetsbaarheid en overlevingskans. Een handvat voor de beslissing van artsen is de zogeheten frailty score. Die geeft aan hoe kwetsbaar iemand is. “Als deze score hoog is, weet je dat IC-behandeling niet in het voordeel van de patiënt is, dus niet proportioneel.”
Deze score werd volgens Gommers ook gebruikt in het draaiboek rond code zwart van de Federatie van Medisch Specialisten en Artsenfederatie KNMG. Bij het bereiken van fase 3a (volle IC’s maar nog niet ‘code zwart) zouden mensen waarvan de kans heel klein was dat ze een IC-verblijf zouden overleven niet meer op de IC komen.
Kwetsbare mensen
De discussie zou voornamelijk moeten gaan over kwetsbare mensen die complicaties hebben of al in een slechte toestand zijn. Gommers: “Dan moet je niet zeggen: zo’n patiënt moet standaard naar de IC. Maar je gaat het gesprek aan over de zin van verder behandelen of juist stoppen.”
Of mensen uiteindelijk worden opgenomen op de IC beslissen intensivisten natuurlijk niet alleen op basis van kwetsbaarheidsscores. Dat gebeurt meestal na overleg met patiënt, familie en de ‘insturende’ specialist. Gommers benadrukt dat deze discussie daarom ook niet alleen door intensivisten, maar ook door de andere medisch specialisten moet worden gevoerd. “Per specialisme moet duidelijk worden wat we onder passende zorg verstaan. Het gaat steeds om de vraag: welke behandelingen geven daadwerkelijk een kwaliteitsverbetering van het leven?”
